نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد، آذربایجان غربی، ایران
2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد، آذربایجان غربی، ایران
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی، نظریهای نظاممند از نورمن فرکلاف است که برای تحلیل آثاری که در پیوند نزدیک با شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه تولید میشوند کارایی قابل ملاحظه‌ای دارد و برای بررسی نحوه بازگویی آنچه در جامعه می‌گذرد مناسب است. این نظریه در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به بررسی اثر میپردازد. در سطح اول یعنی توصیف به بررسی صوری و فرمی اثر از جهت واژگان و تعابیر به کار رفته و در سطح تفسیر به کردار گفتمانی در اثر و میزان تأثیر گفتمان یا گفتمانهای رایج و هژمونی غالب در آن و در سطح تبیین به بازتاب کردار اجتماعی و چگونگی بازتاب مسائل اجتماعی در اثر میپردازد. «شهدالروای»، نویسنده جوان و تازهکار عراقی، دو اثر مهم خود را در دهه دوم قرن بیست و یکم به نگارش درآورده است و اثر نخست او به نام «ساعة بغداد» (ساعت بغداد) تحسین ناقدان و مخاطبان زیادی را برانگیخته است. این مقاله به شیوه روش توصیفی – تحلیلی به بررسی و تحلیل گفتمان انتقادی این رمان برای کشف عاملیت شرایط اجتماعی و گفتمانهای مولَّد جامعه میپردازد. در واقع هدف این مقاله کشف رابطه میان جنگ و اشغال با تولید و تقویت گفتمان مهاجرت است که برای شهروندان عراقی به ویژه افراد تحصیلکرده امری اجتنابناپذیر است. طبیعی است که کشف گفتمانها و عوامل تشکیل دهنده آن در یک اثر، از جهت جامعهشناسی و ادبی از ضرورت و اهمیت فراوانی برخوردار است. نتیجه تحقیق نشان میدهد که نویسنده بسیاری از عناصر زبانی و ساختاری اثر را در ذیل تأثیرپذیری از شرایط اجتماعی ناگوار جنگ، محاصره و اشغال به کار برده است و در صدد توجیه و عادی جلوه دادن گفتمان مهاجرت است که گفتمانی برگزیده و زاییده شرایط اجتماعی کارگزاران سیاسی است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
- آقاگل‌زاده، فردوس.(1390). تحلیل گفتمان انتقادی. چ2. تهران: علمی و فرهنگی.
- بحراوی، حسن.(1990). بنیة الشکل الروائی. بیروت: المرکز الثقافی العربی.
- بدوی، أحمد.(2009). التحلیل النّقدی للخطاب فی العلوم الاجتماعیة. بیروت: مرکز دراسات الوحدة.
- پاینده، حسین.(1382). نقد ادبی و دموکراسی: جستارهایی در نظریه و نقد ادبی جدید. تهران: نیلوفر.
- پک، جان.(1366). شیوة تحلیل رمان. چ1، ترجمه احمد صدارتی، تهران: مرکز.
- حسینة، مسکین.(2013). شعریة العنوان فی الشعر الجزائری المعاصر. رسالة الدکتوراه، الجزائر: جامعة وهران.
- حلمی، خلیل.(1998). دراسات فی اللغة والمعاجم. بیروت: دار النهضة.
- درپر، میرم.(1392). سبک شناسی انتقادی. تهران: علم.
- الراوی، شهد.(2016). ساعة بغداد. بغداد: داربابل.
- عکاشه، محمود.(2005).التحلیل اللغوی فی ضوء علم الدلاله، قاهره: دارالنشر للجامعات.
- فتوحی، محمود.(1391). سبک‌شناسی. تهران: سخن.
- فرکلاف، نورمن.(1379).تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمة فاطمه شایسته پیران و همکاران. چ1. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
- کمبل، جوزف.(1391). قدرت اسطوره. ترجمه عباس مخبر. چاپ 7. تهران: مرکز.
- یارمحمدی، لطف‌الله.(1393). گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی. چ1. تهران: هرمس.
- یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس.(1395). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
- آقاگل‌زاده، فردوس و مریم سادات غیاثیان.(1386). «رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی». پژوهش زبان و زبان‌شناسی. دوره 3 .شماره5. صص39ـ54.
- پهلوان‌نژاد، محمدرضا و ناصری‌مشهدی، نصرت.(1387). «تحلیل متن نامه‌ای از تاریخ بیهقی با رویکرد معنی شناختی کاربردی نامۀ سران تگین‌آباد».دوفصلنامه علمی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی. دوره 16. شمارۀ 62.صص 37ـ58.
- حدادی، الهام.(1391). «کردار گفتمانی و اجتماعی در رمان سفر درجه بر پایه الگوی تحلیل گفتمان». فصلنامه علمی پژوهشی نقد ادبی. دوره 5. شماره 18 صص 81-109.
- زارع، ناصر .رسول بلاوی و زهرا هاشمی تزنگی.(1399). «تحلیل گفتمان رمان الحرب فی بر مصر» اثر یوسف القعید (براساس نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف)»، مجله زبان و ادبیات عربی. دوره 12. شماره 1 . صص 147- 160. Doi:10.22067/jall.v12.i1.77205
- کاظمی، پریسا.(1400). «تحلیل انتقادی گفتمان مجموعه اشعار الحبیب الإفتراضی غادة السمان بر اساس الگوی نورمن فرکلافـ،». مجله زبان و ادبیات عربی. دوره 13. شماره 4. صص: 63-83. Doi: 10.22067/jallv13.i4.85843
)
ارسال نظر در مورد این مقاله