تناسق العتبة والحبکة فی روایة "برید اللیل" لهدی برکات دراسة تحلیلیة سیمیائیة

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• زهره قربانی مادوانی ¹
• زهرا سلیمانی ²

¹ أستاذة مشارکة فی قسم اللغة العربیة وآدابها بجامعة العلامة الطباطبائی، طهران، إیران

² طالبة الدکتوراه فی قسم اللغة العربیة وآدابها، جامعة تربیت مدرس، طهران، إیران)

https://doi.org/10.22067/jallv15.i1.2209-1191

چکیده

من الضروری للراوی، أن یستفید من التقنیات التی تعینه لکتابة الروایة، لإیجاد التناسق والتلاؤم بین الشکل والمضمون. کلما کان هذا التناسق أکثر کان نجاح الکاتب أکثر. هدی برکات تستغل فن التراسل، لترسیم الحبکة المثیرة والمأساویة فی "برید اللیل". خیمت علی الروایة الضبابیة وعدم الوضوح، حیث لا یری القارئ، اسم علم للشخص، ولو مرة. کل شیء فی العتمة والفراق مثل لیل المتشردین. قصة الذین یعیشون فی اللازمان واللامکان ولا یمتلکون أی شیء من الحیاة. وما یلفت نظر المتلقی أن العتبات النصیة مثل العناوین والألوان والغلاف وغیرها من العتبات الأخری کلها یتناسق هذه الحبکة ویخدم المضمون. حیث تتجلی براعة الکاتبة فی هذا التناسق الذی نراه بین الشکل والمحتوی فی روایتها کنسیج متکامل. فیدرس هذا البحث معتمدا علی المنهج السیمیائی والتحلیلی التلاؤم الموجود بین العتبة النصیة والحبکة لیفتح ألغاز هذه الروایة التراسلیة وترشد الناقد لتکون عملیة النقد أکثر دقة واعتبارا. والعتبات النصیة المدروسة فی هذا المقال؛ هی الغلاف، والألوان والعنوان الرئیسی، والعناوین الفرعیة والاستهلال.أما النتائج التی توصل إلیها البحث؛ فهی أن الکاتبة بالحبکة المعقدة والمفککة ودون حل تشیر إلی الأزمات المعقده فی البلدان العربیه التی لا تحل بسهولة. فعلی القارئ أن یحلل الألغاز التی لا تقوم برکات بحلها وهذا الأمر یسبب تفاعلیة الکاتب والقارئ ویقلل من هیمنة الکاتب علی النص. عنوان الروایة والغلاف والألوان المستخدمة علی الغلاف کلها یرشد القارئ إلی ما سیجری فی الرسائل من خیبة الأمل. تستخدم برکات ثنائیة الخیبة والأمل فی کل من العتبة والحبکة للوصول إلی أهدافها من کتابة برید اللیل وحتی فی العنوان. کأنها ترید أن تؤکد أنه لا أثر للحوار والتعامل فی مثل هذا المجتمع، فالذین یعیشون فی هذا المجتمع لا یریدون التواصل حتی عبر الرسالة

کلیدواژه‌ها

• هدی برکات
• الروایة
• برید اللیل
• العتبة
• الحبکة

موضوعات

• نشانه شناسی

مراجع

1. القرآن الکریم

   1. آذرنوش، آذرتاش. (1394). فرهنگ معاصر عربی-فارسی. چاپ 17. تهران: نی.
   2. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414). لسان العرب. ط1. المجلد10 و4 و2 بیروت: دارصادر.
   3. برکات، هدی. (2018). برید اللیل. ط1. بیروت: دار الآداب للنشر والتوزیع.
   4. بلال، عبد الرزاق. (2000). مدخل إلی عتبات النص (دراسة فی مقدمات النقد العربی القدیم). بیروت: أفریقیا الشرق.
   5. بلعابد، عبد الحق. (2015). عتبات (جیرار جینت من النص إلی المناص). الجزائر: منشورات الاختلاف.
   6. بلوک، لورانس، (2009م)،کتابة الروایة من الحبکة إلی الطباعة، ترجمة: صبری محمد حسن، القاهرة: دار الجمهوریة للصحافة.
   7. الجزار، محمّد فکری. (1998). العنوان وسمیوطیقا الاتّصال الأدبی. القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
   8. حمداوی، جمیل. (2020). شعریة النص الموازی (عتبات النص الأدبی). ط2. المملکة المغربیة: دارالریف.
   9. السعیدی، محمد رشید. (2021). مقاومة الحیاة - البناء الفنی والرؤیة والدلالة فی روایة (برید اللیل). دار نینوی.
   10. عابدی، داریوش. (1371). پلی به سوی داستان نویسی. تهران: انتشارات مدرسه برهان.
   11. عمر، أحمد مختار (1997). اللغة واللون، ط2. القاهرة: عالم الکتب للنشر والتوزیع.
   12. فورستر، ادوراد مورگان. (1369). جنبه­های رمان. ترجمه: ابراهیم یونسی. تهران: نگاه.
   13. کریس، نانسی. (2009). تقنیات کتابة الروایة. ترجمة زینة جابر إدریس. ط1. بیروت: الدار العربیة للعلوم.
   14. میرصادقی، جمال. (1393). شناخت داستان. تهران: نگاه.
   15. نجم، محمد یوسف. (1996). فن القصة. ط1. بیروت: دار صادر للطباعة والنشر.
   16. وادی، طه. (1994). دراسات فی نقد الروایة. ط3. القاهرة: دارالمعارف.
   17. یونسی، ابراهیم. (1384). هنر داستان نویسی. چ 8. تهران: آگاه.
   18. آذرشب، محمدعلی وآخرون. (1396). «نشانه­شناسی عنوان قصیده (حفر علی یاقوت العرش) سروده محمدعلی شمس الدین». مجله زبان وادبیات عربی. ش 16. صص 1-26. Doi:10.22067/JALL.V8I16.62327
   19. أحمدی، محمدنبی وچله­نیا، فرزانه. (1400). «واکاوی ترجمه حمیدرضا مهاجرانی از رمان «برید اللیل» بر اساس نظریه آنتوان برمن»، مجله پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی.

   Doi:10.22054/rctall.2021.58964.1540

   20. أکبری­زاده، فاطمه وشادمان، یسرا. (1400). «نقد ترجمه سبک "چندزبانی" در سه برگردان فارسی از پست شبانه»، مجله پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی. Doi:10.22054/rctall.2022.63765.1581
   21. الحربی، ملحة. (2020). «البنیة السردیة وأنساق التلقی فی روایة برید اللیل للکاتبة هدی برکات». مجلة العلوم التربویة والدراسات الإنسانیة. المجلد 5. العدد10. صص 127-152.
   22. خداوردی، سمیة وآخرون. (1400). «تجلیات المیتاسرد فی روایة برید اللیل لهدی برکات»، مجله لسان مبین. دوره 12. شماره 44. صص 53-70. Doi:10.30479/lm.2021.13827.3080
   23. شهرستانی، علیرضا. (2022). «الدراسة المقارنة لصورة الأم فی قصة ـزوجة فقدت زوجها» لصادق هدایت وروایة «برید اللیل» لهدی برکات». کاوش­نامه ادبیات تطبیقی. Doi:10.22126/JCCL.2021.6537.2270
   24. صالحی، پیمان. (1394). «دراسة العناصر الروائیة فی المجموعة القصصیة القصیرة بیت سیئ السمعة لنجیب محفوظ». مجلة دراسات فی اللغة العربیة وآدابها. العدد22.صص61-90.

   Doi: 10.22075/LASEM.2017.1490

   25. صلاح الدین محمد، بان. (2013). «شعریة العتبات فی روایة أنثی المدن لحسین رحیم». دراسات موصلیة. العدد42. صص115-131.
   26. فارسی، بهنام وصیادانی، علی. (1395).«نشانه­شناسی عناوین رمان«سه­گانه» نجیب محفوظ». مجله زبان و ادبیات عربی. ش 15. صص 157-182.Doi:10.22067/JALL.V8I15.49109
   27. گنجی، نرگس، وآخرون (1389). «بررسی لغوی و اصطلاحی پیرنگ و عناصر ساختاری آن در فارسی و عربی». زبان­پژوهی دانشگاه الزهرا(س). سال اول. ش2. صص 131-172. Doi: 10.22051/jlr.2014.1045
   28. لعموری، زاوی. (2007). «فی تلقی المصطلح النقدی الإجرائی»، مجلة المصطلح. العدد6. صص155-170.
   29. أوشن، لیلیا وخیرات، رتیبة. (2017). بنیة الحُبکة فی روایة لعبة السعادة لبشیر مفتی. رسالة جامعیة. جامعة أکلی محند أولحاج-البویرة-. الجمهوریة الجزائریة الدیمقراطیة الشعبیة.
   30. بوقرة، إیمان، وآخرون (2019). بنیة الشخصیة فی روایة برید اللیل لهدی برکات، رسالة جامعیة.جامعة أکلی محند أولحاج-البویرة-. الجمهوریة الجزائریة الدیمقراطیة الشعبیة.
   31. جراینیة، ابتسام. (2014). العتبات النصیة فی روایة هلابیل لسمیر قسیمی. رسالة جامعیة. جامعة محمد خیضر.
   32. زاوی، صلیحة. (2015). العتبات النصیة فی روایة مملکة الفراشة لواسینی الأعرج. رسالة جامعیة. جامعة العربی بن مهیدی. الجمهوریة الجزائریة الدیمقراطیة الشعبیة.
   33. غرابی، کنزة ودمدوم، نادیة. (2019). جمالیة سرد الرسائل فی روایة برید اللیل لهدی برکات. رسالة جامعیة. جامعة محمد بوضیاف. الجمهوریة الجزائریة الدیمقراطیة الشعبیة.
   34. کنان، کهینة. (2016). العتبات النصیة فی روایة المراسیم والجنائز لبشیر مفتی مقاربة سینمائیة. رسالة جامعیة. جامعة عبدالرحمن میرة بجایة.
   35. مسکین، حسینة. (2013). شعریة العنوان فی الشعر الجزائری المعاصر. رسالة جامعیة. جامعة وهران-السانیا. الجمهوریة الجزائریة الدیمقراطیة الشعبیة.