نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسنده
استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه گنبدکاووس، ایران
چکیده
الصبار نوشتۀ سحر خلیفه بیانگر ذهنیت ملت استعمار زدۀ فلسطین در دهههای پایانی قرن بیستم است. این داستان شخصیتهای بسیاری دارد که هرکدام نمایانگر بخشی از این ذهنیتاند. با تحلیل روانکاوانۀ شخصیتهای داستان، میتوان لایههای پنهان آن را رمزگشایی کرد و ذهنیت جامعۀ فلسطینی، در نیمۀ دوم قرن بیستم را درک نمود. طبق دیدگاه فروید، روان انسان (خودآگاه و ناخودآگاه) از سه بخش شکلگرفته است. بخش نخست، نهاد است که دربردارندۀ خواستههای طبیعی نخستین انسان و غریزۀ لذت و حیات است. رویارویی کودک با واقعیت، سبب شکلگیری بخشی واقعبین و منطقی در نهاد میشود که فروید آن را «من» مینامد. در ادامه روند رشد انسان، بخشی به نام «فرامن»، از دل «من» جدا میشود. فرامن، بعد آرمانگرا و اخلاقمدار ذهن است که همواره نهاد را به خاطر تمایلات غریزیاش ناچیز میشمارد و «من» را به خاطر همراهی گاهبهگاهاش با نهاد، سرزنش میکند. طبق خوانش صورتگرفته از داستان، شخصیتهای الصبار سه نوعاند در نظر گرفتهشدهاند و هر کدام نمودی از یکی از بخشهای سهگانۀ ذهن انگاشته شدهاند؛ عامۀ مردم و کارگران، نمایندۀ نهاد فرض شدهاند؛ آنها آرمانها را کنار گذاشتهاند و تنها به نیازهای اولیه و بقا میاندیشند. عادل –که فردی خردگرا و واقعبین است و امور کارگران را سامان میدهد- نمایندۀ «من» فرض شده است. اسامه نیز نمودی از فرامن تلقی شده؛ او همواره عادل را به آرمانگرایی دعوت میکند و از او میخواهد مردم را به مقاومت فرابخواند، ولی عادل، اسامه را به واقعبینی دعوت میکند. عادل در طول داستان، نقطۀ مقابل اسامه است و دیدگاههای او را همواره رد میکند ولی در پایان، تغییر موضع میدهد و از جایگاه من، به من متعالی تبدیل میشود و و نگاهش به واقعیت، آرمانگرایانه میشود. به نحوی که شخصیت تکاملیافتۀ او، هم مصلحتاندیش است و هم آرمانگرا و عملگرا؛ ذهنیت عادلِ پایان داستان، همانی است که خلیفه، در ناخودآگاهش برای ملت فلسطین میخواهد و آرزو دارد.
کلیدواژهها
موضوعات
- برسلر، چارلز (1389). درآمدی بر نظریهها و روشهای نقد ادبی. ترجمۀ مصطفی عابدینیفرد. تهران: نیلوفر.
- خلیفة، سحر (1999). الصبّار. بیروت: منشورات دارالآداب العلمیة.
- جی فیست، گریگوری (1389): نظریههای شخصیت، ترجمۀ یحیی سید محمدی، چاپ پنجم. تهران: نشر روان.
- شاریه، ژان پل (1370). فروید ناخودآگاه و روانکاوی، ترجمۀ سید علی محدث، چاپ دوم، تهران: نشر نکته.
- گورین، ولیفرد. ال ؛ ارل. جی لیبر؛ جان.ار. ویلینگهام؛ لی مورگان (1394). راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمۀ زهرا مهین خواه. چاپ پنجم. تهران: اطلاعات.
- هارلند، ریچارد (1396) دیباچهای تاریخی بر نظریۀ ادبی، از افلاطون تا بارت. ترجمۀ بهزاد برکت. تهران: نشر ماه و خورشید.
- فرهنگنیا، امیر (1398). «جلوههای پایداری در رمان عشاق اثر رشاد ابوشاور». مجلۀ زبان و ادبیات عربی. سال یازدهم. شمارۀ 2. صص 175-197. Doi:10.22067/JALL.V11I2.77347
- نیازی، شهریار و اویس محمدی (1391). «تحلیلی روانکاوانه از داستان «سیاهزنگی» از کتاب «شیهه اسب سفید» زکریا تامر». مجلة زبان و ادبیات عربی. سال چهارم، شمارۀ هفتم. صص 177-206. Doi:10.22067/JALL.V4I7.19807
9.Abrams, M.H (1999). A Glossary of Literary Terms ,Boston: Heinle Publication.
10.Cordon, Luis A (2012). Freud’s World: An Encyclopedia of His life and times. California: Greenwood.
11.Fodor, Nandor and Frank Gaynor (1950). Freud: Dictionary of Psychoanalysis. New York: Philosophical Library.
12.Heller, Sharon (2005), Freud A to Z, published by john Wiley- sons, inc,hoboken, New jersey.
13.Lear, Jonathan,(2005). Freud , New York:Routledge.
14.Jayyusi, S. K. (1992). Anthology of Modern Palestinian Literature. New York: Columbia university press.
15.Storr, Anthony (1989). Freud a very short introduction, New York: oxford.
16.Tyson, L. (2006). Critical theory today a user-friendly guide. New York: Routledge
17.Mohamadi, Oveis et Zeinab Sadeghi (2014). “Double colonization of Palestine in Sahar Khalifeh’s Wild Thorns”. International Journal of Women’s Research. Vol. 3. No.1. PP 65-76.
ارسال نظر در مورد این مقاله