مقایسه‌ طرح‌واره‌های تصویری برابر نهاده‌های عربی و فارسی زیست‌شناسی بر مبنای رویکرد زبان‌شناختی جانسون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سیما نبی پور ¹
• مهدی محمدی نیا ²
• احمد مجوزی ³

¹ دانشجو دکتری زبان و زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، زاهدان، ایران

² استادیار گروه زبان و زبان‌شناسی، دانشگاه ولایت ایرانشهر، ایرانشهر، ایران

³ استادیار گروه زبان انگلیسی، دانشگاه آزاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، زاهدان، ایران

https://doi.org/10.22067/jallv15.i2.2304-1258

چکیده

یکی از حوزه‌های علمی جدید که با ذهن انسان ارتباط مستقیم دارد، حوزۀ شناختی است. طرح‌واره‌های تصویری از مهم‌ترین زیرساخت‌های این حوزه هستند که برای اولین بار توسط مارک جانسون مطرح گردید. واژگان زبان را به دلیل ماهیت روان‌شناختی و ارتباط مستقیم آن با ذهن می­توان از راه مطالعات ‌شناختی ‌بررسی کرد. پژوهشگران می­توانند از طریق ابزارهایی چون علوم­شناختی و علوم مرتبط با آن ازجمله زبان­شناسی شناختی به دلیل ماهیت ارتباطی آن در زمینه­های مختلف پژوهش­هایی را انجام دهند. بنابراین هدف پژوهشگران در این مقاله استفاده از این ابزار در رمزگشایی معنایی واژگان فارسی و عربی می­باشد.
در پژوهش حاضر، به مطالعه موردی واژگان معادل‌یابی شده به زبان فارسی و عربی در درس زیست‌شناسی دوره اول و دوم پرداخته‌شده است و درصدد است که میزان کاربست طرح‌واره‌های تصویری در واژگان معادل‌یابی شده به این دو زبان را بر اساس رویکرد زبان‌‌شناختی جانسون بررسی کند. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش به‌دنبال بررسی این مسئله هستیم که تا چه میزان واژگان معادل‌یابی شده به زبان فارسی و عربی در درس زیست‌شناسی از پایه هفتم تا دوازدهم برای رسیدن به معنی با کاربرد تجربیات جسمیت یافته در قالب زبان نمود پیداکرده‌اند؟هدف این پژوهش، برجسته­سازی طرح‌واره‌های تصویری به‌عنوان ابزارهایی معناشناختی، جهت نشان دادن فضاهای انتزاعی ذهن می­باشد. پس از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، مشخص شد که طرح‌واره حجمی بیشترین میزان را در معادل‌یابی واژگان به زبان عربی داراست. در طرح‌واره حرکتی واژه عربی یافت نمی‌شود ولی طرح‌واره قدرتی سهم یکسانی را در انتقال معنایی واژگان معادل‌یابی شده به زبان فارسی و عربی دارد.

کلیدواژه‌ها

• زبان‌شناسی شناختی
• طرح‌واره‌های تصویری
• جسمیت یافتگی
• واژگان معادل‌یابی شده فارسی و عربی
• کتاب زیست‌شناسی

موضوعات

• زبان شناسی

مراجع

1. ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­جانسون، مارک. (1398). بدن در ذهن مبنای جسمانی معنا، تخیل و استدلال. ترجمه جهانشاه میرزا بیگی.تهران: آگاه.
2. الخولی، محمدعلی. (1991). معجم علم اللغة النظری. ط2. بیروت: مکتبه لبنان.
3. راسخ مهند، محمد. (1392).درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی، نظریه‌ها و مفاهیم.چاپ چهارم. تهران: سمت.
4. حسینی بهشتی، ملوک السادات.(1392). ساخت­واژه، اصطلاح­شناسی و مهندسی دانش. تهران:پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران.
5. صفوی، کوروش. (1383).درآمدی بر معنی‌شناسی. چاپ دوم.تهران: سوره مهر.
6. گروه واژه‌گزینی. (1388). اصول و ضوابط واژه‌گزینی همراه با شرح و توضیحات. ویرایش سوم. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
7. نخبة من اللغویین. (1983). معجم مصطلحات علم اللغة الحدیث .ط1. بیروت: مکتبة لبنان.
8. آریانفر، سیمین، (1385)، بررسی شماری از ضرب‌المثل‌های زبان فارسی بر اساس طرح‌واره‌های تصویری در چارچوب نظریه معناشناسی شناخت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران:دانشگاه الزهرا.
9. ایمانی، آوا، عادل، رفیعی. (1398)، «تحلیل ساخت‌محور از ترکیبات نام اندام سر در زبان فارسی» مجله زبان پژوهی، دوره 11، شماره 33، صص129-159.Doi: 10.22051/jlr.2018.19239.1506
10. باباسالاری، زهرا، بهمن زندی، بلقیس روشن، حسین قاسم­پود مقدم.(1394)،«بررسی شناختی طرح­واره­های تصوری در کتاب­های فارسی دوره ابتدایی» مجله زبان و زبان شناسی، دوره یازدهم،شماره 21،صص 69-87.
11. باقری خلیلی، علی اکبر؛ منیره، محرابی کاله. (1392). «طرح‌واره چرخشی در غزلیات سعدی و حافظ شیرازی». فصلنامه نقد ادبی، سال ششم، شماره 23، صص 148-125.
12. تالمی، لئونارد، (1988)، «پویایی نیرو در زبان و شناخت». علم شناخت. مترجم مرتضی دستلان. دوره دوازدهم. شماره 1. صص 40-100.
13. دادور کاشانی، مستوره، دکتر سید حامد موسوی جروکانی ( 1401). « بررسی طرحواره­های تصویری حسد و حسرت در بوستان سعدی». پژوهشنامه ادبیات تعلیمی. سال چهاردهم، شماره 55. صص 161-1180.
14. دستلان، مرتضی، زینب محمدابراهیمی. (1394)، «بررسی فعل­های وجه نمای کمکی زبان فارسی در چهارچوب الگوی نیرو_ پویایی تالمی و الگوی شناختی آرمانی لانگاکر». پژوهش های زبان­شناسی، سال هفتم، شماره اول، صص 16-1.
15. بهروزی، زهره، سید حیدر فرع شیرازی. (1399). « بررسی طرح­واره­های تصویری «رحمة» در قران بر مبنای رویکرد زبان­شناختی جانسون». فصلنامه پژوهش­های ادبی_قرآنی، سال هشتم، شماره سوم، صص 2 تا14.

Dor: 20.1001.1.23452234.1399.8.3.2.1

16. دریس، فاطمه، الخاص ویسی، بهمن گرجیان، ساسان شرفی (1397).«بررسی کاربست طرح­واره­های تصوصری در قران کریم، با تکیه بر اشاره­های تربیتی و آموره­های اخلاقی در کلام وحی».فصلنامه آموزه­های تربیتی در قرآن و حدیث، سال دوم. شماره 4. صص 59 تا 76.
17. دهقان، حسن، سید حسین سیدی، حسین ناظری.(1402)، «معناشناسی تاریخی و توصیفی واژه «تل» در قرآن کریم». فصلنامه زبان و ادبیات عربی، سال چهاردهم، شماره 2. صص1-21. Doi: 10.22067/jallv14.i2.85485
18. سلیمی سیده فاطمه، زهرا علی نتاج. (1396). «کارکرد طرحواره­های تصویری در مفاهیم تربیت اخلاقی قرآن». سراج منیر، سال هشتم، شماره 29.صص57-85.
19. رسولی، حجت، ابوالفضل رضایی، فیروزه،حسینی. (1401)، «جستارهای زبانی در قصیده«اطبق دجی» سروده محمد مهدی جواهری با رویکرد آشنایی-زدایی آوایی، واژگانی و نحوی». فصلنامه زبان و ادبیات عربی، دوره چهاردهم، شماره3. صص 1-25. Doi: 10.22063/jallv14.i3.2101-1013
20. روشن، بلقیس، فاطمه یوسفی­راد، فاطمه شعبانیان (1392)، «مبنای طرح‌واره‌ای استعاره‌های موجود در ضرب‌المثل‌های شرقی گیلان»، مجله زبان شناخت، دوره 4. شماره 8. صص 94-75.
21. صفوی، کوروش، (1374)، «بررسی جامعه‌شناختی و زبان‌شناختی واژه‌های قرضی و انواع واژه‌های قرضی در زبان فارسی»، نامه فرهنگ، شماره 19، صص 111-96.
22. _____________، (1382)، «بحثی درباره طرح‌واره‌های تصویری از دیدگاه معناشناسی شناختی»، مجله نامه فرهنگستان، ش 21، صص 85-65.
23. فتحی ایرانشاهی،طیبه، سید محمود میزایی الحسینی، شیرین پورابراهیم.(1399)،«طرح­واره­های تصویری حوزه احساسات در رمان «حکایات یوسف تادرس». مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. شماره 58، صص131-154.

Dor: 20.1001.1.23456361.2021.17.58.7.6

24. محمدی آسیابادی، علی، اسماعیل صادقی، معصومه طاهری.(1391)، «طرح‌واره حجمی و کاربرد آن در بیان تجارب عرفانی». پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا)، سال ششم. شماره 22. صص 162-141.
25. محمدی آسیابادی علی؛ معصومه طاهری.(1391)، «بررسی طرح­واره حجمی معبد و نور در مثنوی معنوی». پژوهش­های ادب عرفانی(گوهر گویا). سال ششم. شماره 23. صص 95-124
26. 26. Johnson. M.(1987).The body in the mind, the bodily basis of meaning, reason and imagination. Chicago: Chicago university press.