نظریه گشتالت تجسمی ـ شنیداری در زیبایی‌شناسی ادبی مبتنی بر مبانی هنرهای زیبا (نوع ادبی سنتی نیایش برای نمونه)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• الهام صالحی نجف آبادی ¹
• نصرالله شاملی ²

¹ مدرس دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد اصفهان، ایران،

² استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه اصفهان، ایران

https://doi.org/10.22067/jallv15.i3.2401-1365

چکیده

هنر ادبیت یک از اقسام هفت­گانه هنرهای زیباست که دیر زمانی است در بررسی‌های ادبی از خانواده هنری خود غریب افتاده است. زیبایی‌شناسی ادبی تاکنون در بلاغت‌شناسی‌های صرف محدود شده است؛ اما باید اذعان نمود که علم بلاغت با همه جایگاه ویژه‌اش در ادبیات، به دلیل نارسایی‌هایی، توان زیبایی‌شناسی در سطح بافت متن را به‌تنهایی، ندارد. لذا، نظریه گشتالت تجسمی­ ـ شنیداری را به‌عنوان اولین نظریه بنیادی در زیبایی­شناسی ادبی بنا نهادیم و بر مبنای آن، روشی کاربردی با تلفیقی از مبانی هنرهای زیبا و اصول تداعی معانی در روانشناسی و نیز علم بلاغت ابداع نمودیم. این نظریه هنرمدار، می‌تواند نارسایی‌های بلاغی در زیبایی‌شناسی ادبی را تا حدودی مرتفع کند و امکان تحلیل در سطح بافت متن را به ما بدهد و هنر ادبیت را مانند بقیه اقسام هنر با اصطلاحات هنرهای زیبا، نقد هنری نماید. باهدف از کثرت به وحدت رساندن علوم بلاغی، مرزهای میان علوم را شکستیم و نام صدها انواع بلاغی را زیرمجموعه اصول هنری- روان‌شناختی این نظریه قراردادیم. این نظریه، روشی جهان‌شمول را ارائه می‌دهد که در انواع ادبی گوناگون بررسی‌شده و کارکرد دارد. حجم نمونه منتخب برای تشریح این نظریه در این مقاله، 30 نمونه از نوع ادبی نیایش¹ است، که با روش تلفیقی- تجربی- توصیفی مبتنی بر این نظریه بررسی شد و نشان داد که این نوع ادبی سنتی نیز، دارای زیبایی‌های هنری چون هنر پرسپکتیو، کنتراست و خطای دید در سطح بافت تجسمی­شنیداری متن است و این نظریه و روش آن، امکان زیبایی­شناختی همه سطوح بیرونی (فرم نوشتاری و شنیداری) و درونی متن (معنا) را، هم­زمان و به‌صورت یک طرح کلی بر اساس مثلث ذهنی گشتالت و کدگذاری، به ما می­دهد.

کلیدواژه‌ها

• گشتالت تجسمی‌شنیداری
• هنر
• نظریه زیبایی‌شناسی ادبی
• تداعی معانی روانشناسی
• بلاغت جدید

موضوعات

• نقد ادبی

مراجع

1. قرآن کریم.

   مفاتیح ‌الجنان.

   1.حسینی‌راد، عبدالمجید.(1394). مبانی هنر‌های تجسمی. تهران: کتب درسی.

   2.حصوری، علی.(1389). مبانی طراحی سنتی در ایران. تهران: چشمه.

   3. داندیس، ادونیس.(1375). مبادی سواد بصری. ترجمه: مسعود سپهر. تهران: سروش.
   4. شاپوریان، رضا.(1386). اصول کلی روان‌‌‌شناسی گشتالت. تهران: رشد.
   5. صالحی­نجف­آبادی ،الهام.(1399). زیبایی­شناختی متون دعا. دانشگاه اصفهان.
   6. صالحی نجف­آبادی، الهام.(1402). نظریه گشتالت تجسمی­شنیداری در زیبایی­شناسی ادبی مبتنی بر مبانی هنرهای زیبا. تهران: صالحیان.
   7. هاشمی، احمد. (۱۳۷۶). جواهر البلاغه. ج 7. قم: مکتب الإعلام الاسلامی.
   8. ارباب‌زادگان هاشمی، سیدعلیرضا؛ و احسان رنجبر. (1388). «بازخوانی مفهوم تضاد در ارتقاء تنوع بصری فضاهای عمومی شهر». آرمانشهر.دوره2. شماره 3. صص 49 ـ 56.
   9. افشار مهاجر. افشار. (1388). «کاربرد نظریه ادراک دیداری گشتالت در صفحه‌آرایی کتاب‌های درسی». هنرهای زیبا. هنرهای تجسمی. شماره 40. ص 33 ـ 40.
   10. رضازاده، طاهر. (1387). «کاربرد نظریه گشتالت در هنر و طراحی». آیینه خیال. شماره 9. صص31-36.
   11. صیادی نژاد، علی. (1389). «متناقض نما در شعر معاصر عربی بر اساس شعر محمود درویش». مجله زبان و ادبیات عربی. دوره 1. شماره 2. صص 73 ـ 96.Doi: 10.22067/jall.v1i2.9938
   12. مکی‌نژاد، مهدی. (1393). «مرکزگرایی تقارن و تکرار در هنرهای سنتی ایران». کیمیای هنر. دوره 3. شماره 10. صص 99 ـ 108.
   13. میراحمدی، سید رضا.(1396). «عناصر برجسته انسجام در باءیه متنبی بر اساس نظریه هلیدی». مجله زبان و ادبیات عربی.دوره 9. شماره 7. صص 233- 266. Doi:10.22067/jall.v8i17.58049