بررسی روشمند ایدئولوژی در رمان «جسر بنات یعقوب» حسن حمید بر اساس راهبردهای صور نمادین تامپسون

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

• آزاده قادری

دکتری گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

https://doi.org/10.22067/jallv13.i4.-2112-1097

چکیده

با ظهور نظریات بافت بنیادی چون تحلیل انتقادی گفتمان، پیوند میان جامعه و متون ادبی اعم از شعر و نثر و به‌تبع آن تأثیر و تأثر آن‌ها بر یکدیگر کاملاً مشهود گردیده و پرواضح است این متون تحت تأثیر نظام‌های ایدئولوژیک جامعه قرار دارند و بر اساس آن هویت می­یابند. این جستار ‌با روش توصیفی– تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه­ای بر پنج روش کلی نظریه تامپسون: مشروعیت بخشی، پنهان‌کاری، وحدت، چندپارگی و شیء انگاری تکیه دارد به روش‌شناسی مطالعه ایدئولوژی­های مسلط و متنازع در رمان «جسر بنات یعقوب» نوشته حسن حمید -داستان‌پرداز و رمان‌نویس معاصر فلسطینی- پرداخته؛ با توجه به اینکه این رمان بیانگر مسأله مهاجرنشینی صهیونیست­ها می­باشد و به‌ عنوان گفتمانی ادبی، صورت نمادینی است که قابلیت بازنمود، ایدئولوژی را دارد و علاوه بر انتقال آن‌ یکی از روش‌های متنی هدفمند برای تبیین اشکال باز تولید قدرت در جهت بازنمایی معنای پنهان نیز بشمار می­آید ضرورت پرداختن به آن مشخص می­گردد؛ لذا پژوهش حاضر باهدف به‌کارگیری راهبردهای متنی شده تامپسون در صدد آشکارسازی روابط پنهان قدرت و بازنمایی ایدئولوژی­های متن می­باشد و به دنبال چرایی این موضوع است که این رمان چگونه ایدئولوژی گفتمان مسلط (صهیونیست‌ها) را بیان می­کند؛ از خلال بررسی‌ها مشخص گردیده که رمان با خلق شخصیت یعقوب مهاجر روایتگر زندگی مهاجران یهودی از زبان خودشان است و نویسنده تلاش کرده تا عقاید و ایدئولوژی‌های گفتمان سلطه را از زبان خودشان بیان کند، و نتایج پژوهش حاکی از آن است که گفتمان مسلط از راهبردهای عقلانی­سازی، شیءانگاری، افتراق و مطلوب زدایی، نمادین سازی وحدت، طبیعی­سازی و پنهان‌کاری برای تبیین و استمرار ایدئولوژی اشغالگری و مستعمره­سازی صهیونیست‌ها در مناطق عربی، نژادپرستی، مادی‌گرایی‌شان بهره برده و ایدئولوژی متنازع نویسنده که تأکید بر هوشیاری در ارتباط با دشمن، تکیه بر وحدت ملی و ترسیم اصالت عربی می‌باشد از خلال راهبرد پنهان‌کاری و بعضاً مطلوب زدایی تبیین و استمرار یافته است.

کلیدواژه‌ها

• راهبردهای ایدئولوژیکی
• سلطه
• اشغالگری
• حسن حمید
• صهیونیست

مراجع

1. . الکتاب المقدس، العهد القدیم، سفر التکوین.

   2. ابوحجر، آمنة. (2003). موسوعة المدن والقری الفلسطینیة. المجلد الاول. قاهرة. الأردن: دار الأسامة للنشر والتوزیع.
   3. تامپسون، جان ب. (1378). ایدئولوژوی و فرهنگ مدرن. ترجمه مسعود اوحدی. تهران: موسسه فرهنگی آینده پویان.
   4. چدویک، چارلز. (1375). سمبولیسم، ترجمة مهدی سبحانی، تهران: نشر مرکز.
   5. حمید، حسن. (2002). جسر بنات یعقوب، الطبعة الثالثة. دمشق: دارالسوسن للطباعة والنشر.
   6. شارف، ریچارد. (1395).نظریه­های روان درمانی ومشاوره.ترجمه مهرداد فیروزبخت. چاپ سیزدهم.تهران: رسا
   7. شوالیه. ژان/ گرابرن، آلن. (1387). فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضایلی. جلد اول وپنجم. تهران: نشر جیحون.
   8. نورگارد، نینا. (1394). فرهنگ سبک شناسی. ترجمه احمد رضایی و مسعود فرهمند. تهران: مروارید.
   9. وردانک، پیتر. (1389). مبانی سبک شناسی. ترجمه محمد غفاری. تهران: نشر نی.
   10. ون دایک، تئون. ان. (1393). ایدئولوژی وگفتمان. ترجمه فاطمه حیدری. مشهد: سخن گستر.
   11. ون دایک، تئون. ان. (1389). مطالعاتی در تحلیل گفتمان (از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی). گروه مترجمان. چاپ سوم. تهران: دفتر مطالعات وتوسعه رسانه­ها.
   12. الیافی، نعیم. (بی تا). تطور الصورة الفنیة فی الشعر العربی الحدیث. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
   13. امیدوار، احمد (1400). «تحلیل گفتمان انتقادی اشعار احلام نصر بر اساس نظریه لاکلا وموفه». زبان و ادبیات عربی، دوره سیزدهم. شماره2. صص:103-78 .( (Doi:10.22067/jallv13.i2. 2104-1037
   14. حمید، حسن. (2010). «حسن حمید 26 کتاباً حتی آلان»، اعداد عادل ابو شنب، المعرفة. عدد 564. صفحة 358 - 352.
   15. صفایی سنگری، علی واحمد پناه، فاتح (1398). « تحلیل انتقادی گفتمان روایی در کلیله و دمنة عربی )مطالعة موردی: باب الناسک و الضیف(». زبان و ادبیات عربی. دوره یازدهم، شماره1. صص:120-98 (Doi: jall.v11i2.52572/10.22067)