تحلیل زمان انگاره آرزوی جاودانگی در گفتمان روایی «النوم فی حقل الکرز» با تکیه بر نظریه ژرار ژنت

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

• راضیه نظری

استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه میبد، میبد، ایران

https://doi.org/10.22067/jallv15.i2.2306-1282

چکیده

زمان گفتمان روایی چندبعدی و مبتنی بر هنجارگریزی است که در اثر آن، تصاویری پراکنده باهدف برجسته‌سازی انگاره داستانی آفریده می‌شود. انگاره، به باور مسلطی اطلاق می‌شود که درنتیجه تکرار یک تصویر حاصل می‌شود. رمان «النوم فی حقل الکرز»، اثر نویسنده عراقی، ازهر جرجیس، نامزد دریافت جایزه بوکر عربی در سال 2020 میلادی، نمونه‌ای از آثار ادبیات تبعید است که مفهوم مانایی هویت فردی در سایه امنیت وطن، بن‌مایه آن را می‌سازد. این مفهوم، ریشه در انگاره «آرزوی جاودانگی» دارد. پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده که از رهگذر مطالعه منابع کتابخانه‌ای و با تکیه بر شیوه توصیفی –‌تحلیلی نگاشته شده است. هدف این پژوهش، کشف مبنای شکل‌گیری انگاره روایت «النوم فی حقل الکرز»، تبیین ارتباط میان زمان و ویژگی‌های شخصیتی و تعیین عواطف منبعث از انگاره جاودانگی بر اساس نظریه گفتمان روایی ژرار ژنت در سه محور نظم و ترتیب، دیرش و بسامد است. کاربست این نظریه در اثبات انگاره روایت ضروری است؛ زیرا اثبات‌کننده ظرفیت این چارچوب ساختگرا در برجسته‌سازی ویژگی شخصیت قهرمان و احساسات مرتبط با انگاره روایت است. یافته‌های پژوهش، حاکی از آن است که ساختار روایی توبرتویی و جریان سیال ذهن که نابهنگامی‌های نظم گفتمان روایی را تشکیل می‌دهند، به همراه دیرش که مبتنی بر دیالوگ، تلخیص، حذف و مکث توصیفی است و انواع بسامد اعم از نقل‌های منفرد، مکرر و تکرارشونده در جهت برجسته‌سازی انگاره «آرزوی جاودانگی» به‌کاررفته است. از نتایج بحث می‌توان به تقابل میان زمان حال و گذشته به‌عنوان مبنای انگاره جاودانگی، انزوای قهرمان داستان در زمان و وجود عواطف ترس، امید، سرگشتگی و سرخوردگی اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

• ازهر جرجیس
• النوم فی حقل الکرز
• زمان
• انگاره آرزوی جاودانگی
• عاطفه

موضوعات

• نقد ادبی

مراجع

1. .بحروای، حسن. (1990). بنیة الشکل الروائی. بیروت: مرکز الثقافی العربی.

   2.برنس، چیرالد. (2003). قاموس السردیات. ترجمه السید إمام، القاهرة: دار میریت.

   3. بوعزّه، محمد. (2010). تحلیل النص السردی؛ تقنیات ومفاهیم. منشورات الاختلاف.
   4. تودوروف، تزفیطان. (2005). مفاهیم سردیة. ترجمة عبدالرحمن مزیان، منشورات الاختلاف.
   5. تولان، مایکل. (1386). روایت‌ شناسی درآمدی بر زبان‌شناختی- انتقادی.‌ترجمه فاطمه‌علوی و فاطمه نعمتی،‌تهران: سمت.
   6. جرجیس، أزهر. (2019). النوم فی حقل الکرز. لبنان.بیروت: الحمراء.

    7.جینت، جیرار. (1997). خطاب الحکایة؛ بحث فی المنهج. ترجمة: محمد معتصم، عبدالجلیل الأزدی، عمر حلی. المجلس الأعلی للثقافة.

    8.ریکور، بول. (1997). الزمن والروایة. ترجمة عباس بکر. بیروت: دار الصادر.

   9.زیتونی، لطیف. (2002). معجم مصطلحات نقد الروایة. دارالنهار للنشر.

   10. قاسم، سیزا. (1985). بناء الروایة، دراسة مقارنة فی ثلاثیة نجیب محفوظ. مصر: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
   11. هرمن، دیوید. (1392). عناصر بنیادین در نظریه‌های روایت. ترجمة حسین صافی. تهران: نشر نی.

   12.یان،‌مانفرد.(1398).روایت‌شناسی؛راهنمای‌خواننده به نظریه روایت.ترجمة ابوالفضل حری.تهران:انتشارات‌علمی فرهنگی.

   13.بامشکی، سمیرا. (1395). «جهان‌های موازی و معنی‌شناسی روایت». فصلنامه نقد ادبی. سال9.شماره 34. صص 91-118. Doi:20.1001.1.20080360.1395.9.34.7.5

   14.حبیبی، علی اصغر (1393). «بررسی سه مؤلفه زمانی «نظم»، «تداوم» و «بسامد» در رمان ذاکرة الجسد اثر احلام مستغانمی (براساس نظریه زمان روایی ژرار ژنت)»، مجله زبان و ادبیات عربی. دوره ششم. شماره10. صص 29-58.

   Doi:10.22067/jall.v6i10.40961

   15.حسینی، صدیقه. مهین حاجی‌زاده،حمیدولی‌زاده. (1399). «تحلیل روند تراجایی تداوم در رمان فرانکشیتاین فی بغداد أحمد سعداوی و فرانکشتاین مری شلی». مجله زبان و ادبیات عربی. دوره دوازدهم.شماره2. صص 147-168.

   Doi:10.22067/jallv12.i2.85136

    16.حلاجی، عباس علی، محمد تقوی، مریم صالحی نیا. (1399). «موتیف، گونه‌ها و کارکاردهای آن در داستان‌های ایرانی در دهه 20 و 30 شمسی». ماهنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی. صص 169-191.

   17. خدادادی، فضل الله. (1400). «عناصر ایجاد تعلیق به‌واسطۀ روایت دَوَرانی در سینما و ادبیات داستانی». مطالعات رسانه‌ای. شماره 54. صص-17-28. Doi:10.30495/mediastudies.2022.64286.1424

   18.صاعدی، احمد رضا. (1392). «کاربست امپرسیونیسم در رمان«ما تبقی لکم»اثر غسان کنفانی». نقد ادب معاصر عربی. دوره3. شماره4. صص 147-170. Dor: 20.1001.1.23225068.1392.3.4.6.4

   19. فکوهی ناصر؛ مریم حسین یزدی. (1392). «هویت مکانمند و بی هویتی در فضای شهری: مطالعه موردی دو مجتمع مسکونی در تهران»، پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران. شماره2. صص 7-24.Doi:10.22059/ijar.2014.50842
   20. صدیقی، کلثوم، (1395). «خوانش اسطوره‌گرای تمنای جاودانگی در سروده‌های عبدالوهاب البیاتی»، نقد ادب معاصر عربی. دوره 6. شماره 10. صص 167-201. Dor:20.1001.1.23225068.1395.6.10.7.8
   21. محمدی، ابراهیم، مریم افشار . (1393). «ترجمان تصویری «زمان اسطوره ای» در سینمای بیضایی»، فصلنامه تخصصی نقد ادبی.دوره7. شماره 25. صص 185-210. Dor:20.1001.1.20080360.1393.7.25.8.4
   22. مسعودة، جاطة، (2022). «الدیمومة الزمنیة فی روایة هوامش الرحلة الأخیرة لمحمد مفلاح، بین وهم الثبات وحقیقة الانفلات». مجلة القراءات. المجلد 14. العدد 1. صص 379-400.