علمی - پژوهشی
زبان شناسی
زهرا احمدلو؛ ابوالفضل رضایی؛ محمد إبراهیم خلیفه شوشتری
چکیده
سیبویه برای استحکام‌بخشی تحلیلها و وضع اصول نحوی از شواهد قرآنی بسیاری یاری گرفته است، ازاین‌رو پیداست که کتاب او اثری گران‌سنگ و مرجعی مهم در حوزۀ گرامر یا قواعد نحوی و شواهد قرآنی برشمرده میشود. منابع تفسیری اصیل و موثق، به درک و تفسیر آیات قرآن کمک میکند که در صورت بی‌توجهی به این نکته مفسر در ورطۀ تفسیر به رأی یا برداشتهای ...
بیشتر
سیبویه برای استحکام‌بخشی تحلیلها و وضع اصول نحوی از شواهد قرآنی بسیاری یاری گرفته است، ازاین‌رو پیداست که کتاب او اثری گران‌سنگ و مرجعی مهم در حوزۀ گرامر یا قواعد نحوی و شواهد قرآنی برشمرده میشود. منابع تفسیری اصیل و موثق، به درک و تفسیر آیات قرآن کمک میکند که در صورت بی‌توجهی به این نکته مفسر در ورطۀ تفسیر به رأی یا برداشتهای ناروا خواهد افتاد. در میان منابع مختلف تفسیر، منابع نحوی اهمیت بسزایی در فهم درست آیات الهی دارد، این امر میتواند از ضرورتهای این پژوهش باشد. این جستار با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، به مطالعۀ تحلیل شواهد قرآنی در باب (حذف) در الکتاب و بیان تأثیر یافتههای نحوی سیبویه بر روی مفسرانی چون زجاج، زمخشری، طبرسی و فخرالدین رازی میپردازد. اشاره به میزان پذیرش یافتههای نحوی سیبویه از شواهد قرآنی از جانب مفسران ازجمله اهداف این پژوهش است. بررسی‌های انجام‌شده، نشان میدهد، تحلیلهای این دانشمند نحوی در بیشتر موارد از جانب مفسران مورد تأیید واقع شده است و تأثیرپذیری مفسران از این عالم نحوی بیشتر به‌صورت غیرمستقیم است که در اکثر موارد به‌واسطۀ زجاج، زمخشری، یا با نقل‌قول از خلیل و یا انتساب تحلیل به مکتب اهل بصره، دیدگاه سیبویه موردپذیرش قرارگرفته است و در برخی موارد تحلیلهای او با نقد تند به‌خصوص از جانب فخر رازی و یا با نقد ملایم مواجه شده است. نکتۀ دیگری که در تحلیلهای سیبویه قابل‌ذکر است، توجه او به قواعد نحوی و عناصر زبانی کلام اعم از لفظی و معنایی، در بررسی شواهد قرآنی است. از دیگر نتایج این مقاله اشاره به رویکرد عقلگرایی در برخی از تحلیلهای سیبویه و چهار مفسر است که در بیشتر موارد به‌صورت پرسش و پاسخ میباشد.
علمی - پژوهشی
سبک شناسی
احمد لامعی گیو
چکیده
توجّه به جایگاه و ویژگی‌های ادبیّات زنان در نقد ادبی معاصر، همزاد گسترش و رونق زنانهنویسی و موضوعات مرتبط با این حوزه، بهویژه هویّت زنان، سبک گویشی و زبان آنان میباشد که هرکدام در قالب مؤلّفه‌های جزئی‌تر قابل تأمّل و مداّقه است. بهطوری که در این فضا می‌توان به شناخت عناصر احساسی زنان و رویکردهای زیباشناسی گفتار آنان پی‌برد. ...
بیشتر
توجّه به جایگاه و ویژگی‌های ادبیّات زنان در نقد ادبی معاصر، همزاد گسترش و رونق زنانهنویسی و موضوعات مرتبط با این حوزه، بهویژه هویّت زنان، سبک گویشی و زبان آنان میباشد که هرکدام در قالب مؤلّفه‌های جزئی‌تر قابل تأمّل و مداّقه است. بهطوری که در این فضا می‌توان به شناخت عناصر احساسی زنان و رویکردهای زیباشناسی گفتار آنان پی‌برد. از جمله شعرای معاصر زن که کلامش را با رنگ عاطفه و شور احساس آمیخته و به ویژگی‌های روح زنانگی پرداخته و آنها را با قلم وزین خود آراسته، خانم سوزان علیوان، شاعر لبنانی است. او در بیان اندیشه‌ها و تفکّرات خود بر آن است تا دیدگاه جامعه عصرش را نسبت به زنان متحوّل ساخته و زن را الگوی عاطفه‌ای صادق و کانون محبّت و سرزندگی معرفی نماید و جوّ جامعه‌اش را متوجّه قابلیت‌ها و توانایی‌های نهفته زنان گرداند. در این مقاله سعی شده است به روش توصیفی تحلیلی، به معرفی این شاعر و ابعاد زیباشناسی زبان وی در چهار سطح آوایی، واژگانی، نحوی و ارتباطی در اشعارش پرداخته شود و مهم‌تر اینکه زوایای شخصیّتی، هنر نویسندگی و روح زیبا و لطیف او در تبیین مقاصدش تشریح گردد. بی‌شک واکاوی جلوه‌های زیبای ادبیات این شاعر و سبک گویشی او در تبیین موضوعات و معرفی فرهنگ و اعتقادات، نشان روشنی از قدرت بیانی و ترسیم هنرآفرینی و اعجاز در سخن اوست که در قالب شعری لطیف و گفتاری دلنشین به جامعه ادبی، بهویژه زنان تقدیم میکند تا بدینوسیله جایگاه و منزلت زن را در اجتماع تشخّص بخشد و با رویکردی منطقی اندیشه جامعه را با حوزه فکری و عدالتخواهانه زن و باورهای فرهنگی را در قالب اشعاری لطیف بر پایه نظرات فمینیستی تحکیم بخشد.
علمی - پژوهشی
نقد ادبی
سمیه نیک فر؛ اردشیر صدر الدینی؛ مصطفی یگانی
چکیده
تحلیل گفتمان انتقادی، نظریهای نظاممند از نورمن فرکلاف است که برای تحلیل آثاری که در پیوند نزدیک با شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه تولید میشوند کارایی قابل ملاحظه‌ای دارد و برای بررسی نحوه بازگویی آنچه در جامعه می‌گذرد مناسب است. این نظریه در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به بررسی اثر میپردازد. در سطح اول یعنی توصیف به بررسی ...
بیشتر
تحلیل گفتمان انتقادی، نظریهای نظاممند از نورمن فرکلاف است که برای تحلیل آثاری که در پیوند نزدیک با شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه تولید میشوند کارایی قابل ملاحظه‌ای دارد و برای بررسی نحوه بازگویی آنچه در جامعه می‌گذرد مناسب است. این نظریه در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به بررسی اثر میپردازد. در سطح اول یعنی توصیف به بررسی صوری و فرمی اثر از جهت واژگان و تعابیر به کار رفته و در سطح تفسیر به کردار گفتمانی در اثر و میزان تأثیر گفتمان یا گفتمانهای رایج و هژمونی غالب در آن و در سطح تبیین به بازتاب کردار اجتماعی و چگونگی بازتاب مسائل اجتماعی در اثر میپردازد. «شهدالروای»، نویسنده جوان و تازهکار عراقی، دو اثر مهم خود را در دهه دوم قرن بیست و یکم به نگارش درآورده است و اثر نخست او به نام «ساعة بغداد» (ساعت بغداد) تحسین ناقدان و مخاطبان زیادی را برانگیخته است. این مقاله به شیوه روش توصیفی – تحلیلی به بررسی و تحلیل گفتمان انتقادی این رمان برای کشف عاملیت شرایط اجتماعی و گفتمانهای مولَّد جامعه میپردازد. در واقع هدف این مقاله کشف رابطه میان جنگ و اشغال با تولید و تقویت گفتمان مهاجرت است که برای شهروندان عراقی به ویژه افراد تحصیلکرده امری اجتنابناپذیر است. طبیعی است که کشف گفتمانها و عوامل تشکیل دهنده آن در یک اثر، از جهت جامعهشناسی و ادبی از ضرورت و اهمیت فراوانی برخوردار است. نتیجه تحقیق نشان میدهد که نویسنده بسیاری از عناصر زبانی و ساختاری اثر را در ذیل تأثیرپذیری از شرایط اجتماعی ناگوار جنگ، محاصره و اشغال به کار برده است و در صدد توجیه و عادی جلوه دادن گفتمان مهاجرت است که گفتمانی برگزیده و زاییده شرایط اجتماعی کارگزاران سیاسی است.
علمی - پژوهشی
نقد ادبی
الهام خادمی؛ مرضیه آباد؛ محمد جواد مهدوی؛ مهدی کرمانی
چکیده
در این پژوهش به بررسی هویت در دو رمان نوجوان عربی و فارسی براساس نظریه رشد روانی‌اجتماعی اریک هامبورگر اریکسون پرداخته شده است. در این نظریه، نوجوانی در مرحله پنجم قرار دارد و چالش اصلی این دوران بحران هویت؛ البته نه به معنای مخاطره‌آمیز آن است. دو رمان بررسی‌شده عبارت‌اند از: «فاتن»، اثر فاطمه شرف‌الدین نویسنده لبنانی و ...
بیشتر
در این پژوهش به بررسی هویت در دو رمان نوجوان عربی و فارسی براساس نظریه رشد روانی‌اجتماعی اریک هامبورگر اریکسون پرداخته شده است. در این نظریه، نوجوانی در مرحله پنجم قرار دارد و چالش اصلی این دوران بحران هویت؛ البته نه به معنای مخاطره‌آمیز آن است. دو رمان بررسی‌شده عبارت‌اند از: «فاتن»، اثر فاطمه شرف‌الدین نویسنده لبنانی و «هستی»، اثر فرهاد حسن‌زاده نویسنده ایرانی. فاتن در فضای جنگ داخلی لبنان (1985) و هستی در اوایل جنگ ایران و عراق (1980) روایت میشود و شخصیت‌های اصلی در هر دو، دختران نوجوان هستند. در رمان‌های نوجوان شرف‌الدین به تحلیل و نقد اوضاع اجتماعی لبنان، پرداخته میشود و در رمان‌های نوجوان حسن‌زاده رویکرد توانمندسازی و آگاهی‌بخشی به دختران به‌صورت برجسته‌ای نمود دارد. پژوهش‌ها از یک‌سو بر اهمیت مرحله نوجوانی و ضرورت شکل‌گیری هویتِ موفق در این مرحله تأکید دارد و از سوی دیگر، غفلت پژوهشگران ادبی از این دوران را نشان میدهد؛ به همین دلیل در پژوهش حاضر، با بهره‌گیری از نظریه اریکسون و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد ادبیات تطبیقی، این دو اثر بررسی شد. نتایج پژوهش نشان میدهد، در رمان‌های فاتن و هستی، ویژگی‌های نوجوان براساس نظریه رشد روانی‌اجتماعی اریکسون در سه دسته‌بندی قرار می‌گیرد: 1. بحران هویت؛ 2. هویت‌یابی که خود شامل زیرمجموعه‌های همانندسازی، دریافت حمایت از جامعه، اعتراض نوجوان به نظام ارزشی بزرگ‌سالان و عشق در نوجوانی است؛ 3. تعهد. از بررسی جایگاه هویت و چالش‌های هویتی نوجوانان در رمان‌های فاتن و هستی، نتیجه‌گیری میشود که ترغیب جدی مخاطب نوجوان به کسب هویت سالم و موفق از طریق تحصیل، مطالعه و معاشرت با افراد شایسته، هدف اصلی دو رمان است.
علمی - پژوهشی
سبک شناسی
بهروز قربان زاده؛ سارا تقوایی
چکیده
موسیقی از عناصر ساختارساز و جدایی ناپذیر شعر است که به شکلهای مختلفی جلوه مینماید. این موسیقی گاه حاصل کاربرد اوزان عروضی و قوافی است و گاه حاصل هماهنگی و ترکیب کلمات و طنین خاص هر حرف در مجاورت با حروف دیگر است. تیسیر سبول (1939 – 1973) شاعر معاصر اردنی در اشعار خود، از تکنیکهای مختلفی جهت خلق موسیقی بهره برده است. مقاله حاضر ...
بیشتر
موسیقی از عناصر ساختارساز و جدایی ناپذیر شعر است که به شکلهای مختلفی جلوه مینماید. این موسیقی گاه حاصل کاربرد اوزان عروضی و قوافی است و گاه حاصل هماهنگی و ترکیب کلمات و طنین خاص هر حرف در مجاورت با حروف دیگر است. تیسیر سبول (1939 – 1973) شاعر معاصر اردنی در اشعار خود، از تکنیکهای مختلفی جهت خلق موسیقی بهره برده است. مقاله حاضر با شیوة توصیفی – تحلیلی در صدد بررسی سبک شخصی شاعر در انتخاب وزن و موسیقی از رهگذر تحلیل بسامد این شگرد هنری در اشعار اوست. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که در بخش موسیقی بیرونی، شاعر از بحر رمل (فَاعِلاتُنْ) که دارای هجاهای بلند و تسکینها (سکتهها)ی عروضی درون مصراعی است بیشترین استفاده را برده که خاصیت و کاربرد عمومی این بحر در قواعد عروضی فارسی و عربی برای مضمون غم و اندوه است. هدف از این پژوهش کشف و پیدایی سبک شعری تیسیر در لایه آوایی بهمنظور شناسایی متغیرهای برجسته ساز، شکل و نقش آنها در زمینه کیفیت معنابخشی به افکار شاعر است. نتایج این بررسی نشان میدهد که تیسیر اوزان را متناسب با موضوع و درونمایه شعر انتخاب کرده است و با تکنیکهای هنجارگریزی چون تضمین، تدویر، و درآمیختگی شعر نو و کلاسیک توجه مخاطب را به اشعار خویش جلب کرده است. تکرار قافیه، یکی از پربسامدترین شکل تکرار در موسیقی درونی اشعار تیسیر است. غرض اصلی از این نوع تکرار علاوه بر تأکید و تکیه بر کلمه، تحکیم معنا و قوت بخشیدن بـه آن است. تیسیر به موسیقی دیداری نیز توجه خاصی نشان داده که این موسیقی از طریق نوشتن پلکانی و عمودی سطر های شعری، جلوه نموده است. غرض اصلی این نوع موسیقی، برجسته کردن یک مصراع در برابر مصرعهای دیگر، تشخص بخشیدن و تأکید کردن هر کلمه یا سطر مصراع است.
علمی - پژوهشی
نقد ادبی
الهام صالحی نجف آبادی؛ نصرالله شاملی
چکیده
هنر ادبیت یک از اقسام هفتگانه هنرهای زیباست که دیر زمانی است در بررسی‌های ادبی از خانواده هنری خود غریب افتاده است. زیباییشناسی ادبی تاکنون در بلاغت‌شناسی‌های صرف محدود شده است؛ اما باید اذعان نمود که علم بلاغت با همه جایگاه ویژه‌اش در ادبیات، به دلیل نارسایی‌هایی، توان زیباییشناسی در سطح بافت متن را به‌تنهایی، ندارد. لذا، ...
بیشتر
هنر ادبیت یک از اقسام هفتگانه هنرهای زیباست که دیر زمانی است در بررسی‌های ادبی از خانواده هنری خود غریب افتاده است. زیباییشناسی ادبی تاکنون در بلاغت‌شناسی‌های صرف محدود شده است؛ اما باید اذعان نمود که علم بلاغت با همه جایگاه ویژه‌اش در ادبیات، به دلیل نارسایی‌هایی، توان زیباییشناسی در سطح بافت متن را به‌تنهایی، ندارد. لذا، نظریه گشتالت تجسمی ـ شنیداری را به‌عنوان اولین نظریه بنیادی در زیباییشناسی ادبی بنا نهادیم و بر مبنای آن، روشی کاربردی با تلفیقی از مبانی هنرهای زیبا و اصول تداعی معانی در روانشناسی و نیز علم بلاغت ابداع نمودیم. این نظریه هنرمدار، میتواند نارسایی‌های بلاغی در زیباییشناسی ادبی را تا حدودی مرتفع کند و امکان تحلیل در سطح بافت متن را به ما بدهد و هنر ادبیت را مانند بقیه اقسام هنر با اصطلاحات هنرهای زیبا، نقد هنری نماید. باهدف از کثرت به وحدت رساندن علوم بلاغی، مرزهای میان علوم را شکستیم و نام صدها انواع بلاغی را زیرمجموعه اصول هنری- روان‌شناختی این نظریه قراردادیم. این نظریه، روشی جهان‌شمول را ارائه میدهد که در انواع ادبی گوناگون بررسی‌شده و کارکرد دارد. حجم نمونه منتخب برای تشریح این نظریه در این مقاله، 30 نمونه از نوع ادبی نیایش1 است، که با روش تلفیقی- تجربی- توصیفی مبتنی بر این نظریه بررسی شد و نشان داد که این نوع ادبی سنتی نیز، دارای زیبایی‌های هنری چون هنر پرسپکتیو، کنتراست و خطای دید در سطح بافت تجسمیشنیداری متن است و این نظریه و روش آن، امکان زیباییشناختی همه سطوح بیرونی (فرم نوشتاری و شنیداری) و درونی متن (معنا) را، همزمان و به‌صورت یک طرح کلی بر اساس مثلث ذهنی گشتالت و کدگذاری، به ما میدهد.
