نگاهی جامعه‌شناسانه به مواجهۀ خود و دیگری بر پایۀ نظریۀ هورتون کولی (مطالعۀ موردی: رمان أَقودُک إلی غیری از عائشة أَرناؤوط)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• امیر فرهنگ دوست ¹
• عبدالاحد غیبی ²
• مهین حاجی زاده ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران)

² استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

https://doi.org/10.22067/jallv15.i4.2404-1416

چکیده

بی‌تردید، خود و دیگری در بستر مدرنیته، دستخوش ایده‌پردازی‌های متفاوت­تری از دوران پیشامدرن قرارگرفته است. در چنین دورانی، از کارسازترین شیوه‌ها برای درک صحیح این پیوند، دریافت صورت‌بندی‌های جدید جامعه‌شناسان از آن می‌باشد. «چارلز هورتون کولی»، جامعه‌شناس آمریکایی، از نظریه‌پردازانی است که این موضوع را با نگاه متمایزی نسبت به ایده­پردازان این حوزه نگریسته است. او با شیوۀ «درون‌نگری همدلانه»­اش، خود را در پیوندی دائمی با جامعه تعریف ‌می‌کند و جز در بافتار جامعه و آیینۀ اذهان دیگران، راهی برای کشف و فهم آن قائل نیست. کولی این پیوستار را در چهار شکل که مشتمل­اند بر «پیوند ارگانیک»، «پنداربودگیِ دیگری»، «خودآیینگی» و «خود-دیگری گروهی»، با مختصاتی ویژه­‌ دسته‌بندی کرده است. این رویکرد جدید به خود و دیگری در پژوهش حاضر به‌‌عنوان مبنایی نظری برای تحلیل رمان «أَقودُک إلی غیری» از عائشة أرناؤوط انتخاب شده تا به محوری­ترین مسئله­اش که از پیشانی‌نوشت آن هویداست، نگاهی علمی بیندازد. نتایج حاصل از این جستار نشان می‌دهد که نویسندۀ سوری-آلبانیایی این رمان، بی­توجه به نگرۀ جامعه‌شناختی کولی و صورت‌های ارائه‌‌شدۀ او در پیوند خود و دیگری نبوده است. او با طرحی که از وجود نامرئی «ساروس»  -عنصر مهم قصه­اش- ریخته، مواجهه با دیگریِ خیالی یا «پنداربودگیِ دیگری» را به شکل پرنمودی تجسم بخشیده است. همچنین از رهگذر ارتباط متمایز و عمیقی که مریم - قهرمان داستانش - با شخصیت­های متنوع داستان می­سازد، جلوۀ پرواضحی از پیوند ارگانیک، خودآیینه­سان و خود-دیگری گروهیِ کولی را تداعی کرده است؛ امری که جزئیات آن در لابه­لای این پژوهش، با ذکر شواهدی از رمان به اشاره درآمده است.

کلیدواژه‌ها

• خود
• دیگری
• هورتون کولی
• عائشة أرناؤوط
• رمان «أَقودُک إلی غیری»

موضوعات

• مکاتب نقدی

مراجع

1. . آگبرن، ویلیام، نیمکوف، میرفرانسیس. (1354). زمینۀ جامعه­شناسی، ترجمۀ امیرحسین آریان­پور، چاپ نهم، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.

   2. أرناؤوط، عائشة. (2006). أَقودک إلی غیری؛ دمشق :دار کنعان.
   3. ألتونجی، محمد. (2001). معجم أعلام النساء، بیروت: دارالعلم للملایین.
   4. تنهایی، حسین. (1395). بازشناسی تحلیلی نظریه­های مدرن جامعه­شناختی در مدرنیتۀ میانی، چاپ دوم. تهران: علم.
   5. توبیاس، رونالدبی. (1400). بیست کهن الگوی پیرنگ، ترجمۀ ابراهیم راهنشین، چاپ پنجم، تهران: ساقی.
   6. جیزانی، محمدکاظم. (2012). مفهوم الذات و النضج الإجتماعی، عمان: دار صفاء للنشر و التوزیع.
   7. دیلینی، تیم. (1400). نظریه­های کلاسیک جامعه­شناسی، ترجمۀ وحید طلوعی و بهرنگ صدیقی، چاپ چهاردهم، تهران: نی.
   8. روسک، جوزف و وارن، رولاند. (1369). مقدمه­ای بر جامعه­شناسی، ترجمۀ بهروز نبوی و احمد کریمی، تهران: فروردین.
   9. ریتزر، جورج. (1401). نظریۀ جامعه­شناسی، ترجمۀ هوشنگ نایبی، چاپ نهم، تهران: نی.
   10. ________. (1393). نظریۀ جامعه­شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، چاپ نوزدهم، تهران: علمی.
   11. کریب، إیان. (1999). النظریة الإجتماعیة من بارسونز إلی هابرماس، ترجمة محمدحسین غلوم، کویت: المجلس الوطنی للثقافة و الفنون و الآداب.
   12. کوزر، لیوئیس. (1400). زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه­شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، چاپ سوم، تهران: علمی.
   13. کولی، چارلز هورتون. (1400). طبیعت آدمی و نظم اجتماعی، ترجمه محمد صفّار، تهران: سمت.
   14. حاجی­زاده مهین عبدالاحد غیبی و امیر فرهنگ دوست. (1402).«کاربست معنامند نما در ترکیب­بندی­های سینمایی رمان أقودک إلی غیری از عائشة أرناؤوط»، ادب عربی، دورۀ پانزدهم، شمارۀ 1، صص 82-61

   Doi:10.22059/jalit.2022.339781.612519

   15. صیادانی، علی، پرویز احمدزاده هوچ و امیر فرهنگ دوست. (1401). «جلوه­پذیری اکسپرسیونیستی سازواره­های زبان و معنا در سروده­های عائشة أَرناؤوط»، زبان و ادبیات عربی، دورۀ چهاردهم، شمارۀ 3، صص 45-26.

   Doi: 10.22067/jallv14.i3 2204-1135

   16. طباطبایی، سمیه­السادات و پراندوجی، نعمیه. (1398). «گذر از مردانگی به زنانگی در رمان La nuit sacree/ لیلة القدر، اثر طاهر بن جلون». زبان و ادبیات عربی. دورۀ یازدهم،.شماره 1. صص 193-171.

   Doi: 10.22067/jall.v11i2.68651

   17. 17. Coser, L. (1977). Master of Sociological Thought, NewYork: Harcourt Brace Jovanovic. [In English].
   18. 18. Cooley, C. (1964). Human nature and Social Order, NewYork: Schoocken. [In English].
       19. Hinkle, R. (1967). Charls Horton Cooley’s General Sociological Orientation. The Sociological Quarterly . 8 (11). 5-20. [In English].