تقابل‌ و ترادف‌های ایدئولوژیک قصیدۀ «ارادة الحیاة» ابوالقاسم الشابی با تکیه بر دیدگاه لسلی جفریز

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• رحمان نوازنی ¹
• امیرحسین رسول نیا ²

¹ استاد مدعو گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان، ایران

https://doi.org/10.22067/jallv15.i4.2311-1336

چکیده

فرآیند‌های زبانی، همواره در راستای ایجاد مقوله‌های گفتمانی با دیدگاه‌هایی مبتنی بر جهان‌بینی، درگیر ساختن نوعی روایت از جهان‌ هستند. فرآیندهای زبانی تقابل‌ و ترادف‌ نقش مهم و مؤثری در شکل­دهی جهان‌بینی متون دارند. لسلی جفریز (2010) از معدود محققان زبان‌شناسی‌است که با شناخت تقابل و ترادف‌های متنی و چگونگی تنظیم این پدیدۀ متنی در کنار ابزار‌های تثبیت‌شده‌تر تحلیل انتقادی گفتمان، الگویی را برای به ­دست ­آوردن بینش از تأثیر جهان‌بینانۀ بالقوۀ متون ترسیم کرده است. جفریز در راستای طرح مؤلفه‌های سبک‌شناسی انتقادی خود با هدف تحلیل انتقادی گفتمان به ارائۀ الگو‌های توسعه‌یافتۀ تقابل و ترادف‌ پرداخته ‌است. انواع تقابل‌های سلبی، انتقالی، تفضیلی، جابه‌جایی، امتیازی، صریح، موازی و تباین و هم­چنین ترادف‌های ربطی، بیانی و استعاری الگوهای پیشنهادی جفریز در جهت کشف ایدئولوژی پنهان متن است. این پژوهش به‌روش توصیفی- تحلیلی  و با هدف تبیین جهان‌بینی حاکم بر متن در قصیدۀ «ارادة الحیاة» اثر ابوالقاسم الشابی به بررسی فرآیند ساختارهای تقابل و ترادف بر اساس این نظریه پرداخته است. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که بررسی روابط مفهومی در ساختار متنی تقابل‌ها و ترادف‌های قصیدۀ مذکور در پی ارائۀ مفاهیم جهان‌بینانه است. تقابل‌های شناختی در متن در صدد تبیین مفاهیم گفتمانی؛ از جمله بلندنظری و تنگ­نظری، تعالی و پستی، امید و یأس، مبارزه و ایستادگی، زندگی و مُردگی ‌است، هم­چنین ترادف‌ها در پی شکل‌دهی به اندیشه‌های مشترک جامعه در مبارزه با ظلم و استعمار است.

کلیدواژه‌ها

• سبک‌شناسی‌ انتقادی
• تقابل و ترادف
• جفریز
• ابوالقاسم الشابی
• ارادة الحیاة
• ایدئولوژی

موضوعات

• زبان شناسی

مراجع

1. إسماعیل، عزالدین. (1974). الشعر فی إطار العصر الثوری. بیروت: دارالقلم.

   2. ابن‌جنی، عثمان. (1415). الخصائص. بیروت: عالم الکتب.
   3. الجبار، مدحت سعید. (1984) الصورة الشعریة عند أبی القاسم الشابی. لیبیا، طرابلس: الدار العربیة للکتاب و المؤسسة الوطنیة للکتاب.
   4. الحاوی، ایلیا. (1980). فی النقد و الأدب. دارالکتاب اللبنانی لطباعة و النشر و التوزیع.
   5. 5. الشابی، ابوالقاسم. (2005). دیوان الشعریة. المحقق: أحمد حسن بسج. دارالکتب العلمیة.
   6. جرجانی، علی‌بن‌محمد. (1405). التعریفات. بیروت: دارالکتاب العربی.
   7. رازی، محمدبن ابی‌بکر. (1415). مختارالصحاح. بیروت: دارالکتب العلمیه.
   8. شومان، محمد. (2007). تحلیل الخطاب االعالمی؛ نظریة و مناهج تطبیقیة. ط3. القاهرة: الدارالمصریة اللبنانیة.
   9. عبدالکریم ، جمعان. (2016). من تحلیل الخطاب الى تحلیل الخطاب النقدی. مناهج ونظریات. عمان: دار کنوز معرفة للنشر والتوزیع.
   10. فتوحی، محمود. (1392). سبک­شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
   11. ﻓﺮوخ، ﻋﻤﺮ. (1987). الحیاة اﻟﺸﺎﺑﻲ ﺷﺎﻋﺮ اﻟﺤﺐ و الحیاة. الطبعة الثانیة. بیروت: داراﻟﻌﻠﻢ ﻟﻠﻤﻼیین.
   12. لسلی، جفریز. (1402). سبک­شناسی انتقادی. مترجم: علیرضا نبی­لو وفرشته دادخواه. انتشارات امیرکبیر.
   13. یحیاوی، رشید. (1998). الشعر العربی الحدیث. دراسة فی المنجز النصی. بیروت: الدار البیضاء.
   14. یعقوب، ناصر. (2004). اللغة الشعریة. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.
   15. حسینی، لیلا و حامد صدقی. (1399). بررسی پارادوکس در شعرعرار مطالعه موردی: دیوان عشیات وادی الیابس. مجلۀ زبان و ادبیات عربی. دورۀ دوازدهم. شمارۀ 2. صص56-36. Doi:10.22067/jallv12.i2.70358.
   16. کاظمی، پریسا. (1402). تحلیل انتقادی گفتمان مجموعه اشعار «الحبیب الإفتراضی» غاده السمان بر اساس الگو ی نورمن فرکالف. مجلۀ زبان و ادبیات عرب. دورۀ سیزدهم. شمارۀ4. صص 83-63. Doi:10.22067/jallv15.i3.2110-1079.
   17. 17. Jeffries, L (2010). Critical Stylistics: the Power of English, London: Palgrave Macmillan.
   18. 18. Simpson , A. Weiner, S.C. (1989) .The Oxford English Dictionary. Oxford University Press Oxford.