بازنمایی جایگاه زن در جامعه سنتی رمان‌های میرال الطحاوی؛ الخباء و نقرات الظباء

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• الهام مریمی ¹
• احمدرضا حیدریان شهری ²

¹ دانش آموخته دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

https://doi.org/10.22067/jallv14.i2.80842

چکیده

احساس نیاز به بازگو کردن حقایق جامعه، نویسندۀ را به خلق آثاری وا می‌دارد که بافت و درون‌مایه‌ای اجتماعی دارند. جامعه‌شناسی ادبیات با بررسی محتوای آثار ادبی و رابطه آن با فضای اجتماعی، نشان‌دهنده جهان‌بینی حاکم بر متن است؛ بنابراین بررسی فرهنگ و رفتار افراد در آثار نویسنده می‌تواند به شناخت جامعه وی منجر ‌شود که این امر، بدون تردید سنگ بنای نخست و گامی مؤثر در جهت اصلاح ارزش­ها و هنجارهای نادرست نهادینه‌شده در دل این جامعه است. از این ‌رو، بررسی جایگاه زن عرب در جامعه سنتی ترسیم شده در رمان‌های «الخباء» و «نقرات الظباء» نوشته میرال الطحاوی، با روش توصیفی تحلیلی امری ضروری می‌نماید. چنین به نظر می‌رسد که نویسنده با طرح مسئله اصلی رمان بر محوریت زنان و سیطره فرهنگ‌عامه گذشته، آشفتگی‌ها، تحقیر و خوار داشت، ظلم­پذیری و سلطه سنت، تصویری تک‌بعدی و اغلب یک وجهی از یک زن منفعل عربی در محیطی بدوی و احیاناً حضری را به تصویر می‌کشد که تسلیم گفتمان حاکم است و اگر به‌ ندرت تمردی دارد، این تمرد به تغییر و بهبود وضعیت وی در خانواده و جامعه منجر نمی­شود. می‎توان دریافت که زن کامل با تمام وجوه منشوری در جامعه مورد نظر نویسنده، جایگاهی ندارد و قهرمانان زن نه‌تنها تلاشی برای رهایی از قید و بند سنت ندارند، بلکه در ظلم به خود و زنان همانند خویش با گفتمان غالب همگام می­شوند تا کورسوی امید به تحول در میان شخصیت­های زن به خاموشی گراید. 

کلیدواژه‌ها

• جامعه شناسی
• جایگاه زن
• رمان عربی
• میرال الطحاوی
• الخباء و نقرات الظباء.‏

مراجع

1.جنکینز، ریچارد. (۱۳۸۱). هویت اجتماعی، ترجمه تورج یاراحمدی. تهران: نشر شیرازه.

2.الجوهری، محمد. (۲۰۰۶). مقدمة فی دراسة التراث الشعبی المصری. الطبعة الأولی. قاهرة.

3.الحیدری، ابراهیم. (2003). النظام الأبوی و إشکالیة الجنس عند العرب. لبنان: دار الساقی.

4.زرافا، میشل. (۱۳۸۶). جامعه‌شناسی ادبیات داستانی. ترجمه نسرین پروینی. تهران: سخن.

5.ضیمران، محمد. (۱۳۸۹). گذر از جهان اسطوره به فلسفه. تهران: هرمس.

6.الطحاوی، میرال. (۲۰۰۱). الخباء. القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.

7.الطحاوی، میرال. (دون تا). نقرات الظباء. الطبعة الثانیة. دار شرقیات للنشر و التوزیع.

8.گیدنز، آنتونی. (۱۳۸۷). تجدد و تشخص. ترجمه ناصر موفقیان، چاپ پنجم. تهران: نشر نی.

9.وحیدا، فریدون. (1387). جامعه شناسی در ادبیات فارسی، چاپ اول. تهران: سمت.

10.ایریغاری، لوسی. (2007).سیکولوجیة الأنوثة مراة المرأة . ترجمه د.علی اسعد. الطبعة الاولی:منشورات دار الحوار.

11.طباطبایی، سمیه السادات و پراندوجی، نعیمه. (1398).«گذر از مردانگی به زنانگی در رمان La nuit sacree// لیلة القدر، اثر طاهر بن جلون». دانشگاه فردوسی: زبان و ادبیات عربی .سال یازدهم. شماره 1. 193-171.

 DOI: 10.22067/JALL.V11I2.68651

12.محمدپور، احمد و علیزاده، مهدی. (1390). «زنان و فرهنگ فقر». دانشگاه فردوسی: مجله علوم اجتماعی ادبیات و علوم انسانی. دوره 7. شماره . 1. صص166-197.   DOI: 10.22067/jss.v0i0.18993

13.محمدی، اویس و صادقی، زینب. (1392).نقد فمینیستی داستان کوتاه «مردی در کوچه» از کتاب«چشمانت سرنوشت من اند» از غادة السمان. دانشگاه فردوسی: زبان و ادبیات عربی. شماره 8. 113-85.   DOI: 10.22067/JALL.V518.24196

14.صحیفة القدس. (2002) قسم الادب و الفن. السنة الرابعة عشر. العدد ۴۱۷۸. الثلاثاء ۲۲ تشرین الاول(اکتوبر).

15.صالح، صلاح. (1998). قضایا السرد فی الروایة العربیة المعاصرة- أطروحة دکتوراه. جامعة دمشق.

16.عبدالموجود، حسن. (۲۰۱۱).«میرال الطحاوی فی حوار عن خیانة السیرة و الأهل..» نشر فی أخبار الأدب www.masress.com

17.السید، وائل. (۲۰۱۵). «صاحبة "نقرات الظباء" : صحراءنا تلال ملیئة بالخبایا و الحکایات و الأشعار»، حوار فی ۲۴ للدراسات الاعلامیة». 24.Ae/artice.aspx?articleld

18.قطب، سید. (2006). ندوة میرال الطحاوی عن روایة نقرات الظباء.النشر و التوزیع لکتب عربیة. www.kotobarabia.com