کبری راستگو
چکیده
سبک‌شناسی نقشگرا به‌عنوان رویکردی به نسبت نوظهور، نظامی است میان زبان‌شناسی و نقد ادبی جدید؛ چراکه هم به مباحث زیبایی‌شناسی و ارزش‌گذاری و قضاوت ورود می‌کند و هم بر یافته‌های زبان‌شناسی تکیه دارد. ازاین‌رو تحلیل سبک‌شناختی، در رویارویی با جهان متن، درصدد دریافت زیبایی‌های منحصربه‌فرد چینش آن متن و کلیت یکپارچۀ آن و بررسی ...
بیشتر
سبک‌شناسی نقشگرا به‌عنوان رویکردی به نسبت نوظهور، نظامی است میان زبان‌شناسی و نقد ادبی جدید؛ چراکه هم به مباحث زیبایی‌شناسی و ارزش‌گذاری و قضاوت ورود می‌کند و هم بر یافته‌های زبان‌شناسی تکیه دارد. ازاین‌رو تحلیل سبک‌شناختی، در رویارویی با جهان متن، درصدد دریافت زیبایی‌های منحصربه‌فرد چینش آن متن و کلیت یکپارچۀ آن و بررسی توانایی خالق متن در بهره‌گیری از امکانات زبانی است. پژوهش حاضر با اعتقاد به اینکه یکی از ویژگی‌های سبکی و ساختاری قرآن، به‌عنوان نمونۀ والای سخن فصیح و بلیغ، روساخت متغیر و ژرف‌ساخت پیوستۀ آن است، با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به رویکرد سبک‌شناسی نقشگرا، مقولۀ چرخش سبک‌شناختی را نقطۀ آغاز خوانش متشابهات قرآنی قرار می‌دهد و در سیر تکوینی خود، به مؤلفۀ ساختاری جایگزینی واژگانی در سه سطح اسم و فعل و حرف، می‌پردازد. این جستار، با ارائۀ تحلیلی زبانی – سبکی از جملاتی که دارای ساختاری مشابه هستند اما از نظر سبکی با یکدیگر متفاوتند، در مقام پاسخگویی به سبب تغییر سبک در گونۀ قرآنی برآمده است و از این امر به‌عنوان استفاده‌ای خلاقانه و بدیع از امکانات زبانی یاد می‌کند و نیز با بررسی رابطۀ متن و بافت در پرتو دو محور جانشینی و هم‌نشینی، تنوع سبکی در گونۀ قرآنی را یکی از عوامل توسعۀ معنایی و انسجام متن دانسته و ظرافت‌های معنایی نهفتۀ حاصل از آن را در آیات مذکور به نمایش می‌گذارد. از مهم‌ترین رهیافت‌های این جستار، برقراری پیوند میان مباحث بلاغت و علم مفردات سنتی و مسائل زبان‌شناسی نوین و ارائۀ نگاهی نو به صنعت التفات در علم بلاغت، و مسالۀ ترادف و اشتقاق در دانش مفردات است. همچنین از مهم‌ترین کارکردهای بلاغی آرایش سبکی جایگزینی واژگانی به‌عنوان محور اصلی پژوهش، می‌توان به آشنایی‌زدایی و به تبع آن برجسته‌سازی و ایجاد ابهام هنری اشاره کرد. وانگهی این آرایه، با توسعۀ معنایی خود موجب انسجام متن می‌شود. ازاین‌رو، می‌توان آن را یکی از عوامل انسجام واژگانی در نظریۀ نقش‌گرای هلیدی و حسن قلمداد کرد و انسجام کلام را از دیگر کارکردهای بلاغی آن دانست.
