سکینه محب خواه؛ حسین ایمانیان
چکیده
پیوند دینی، تاریخی و سیاسی میان ایرانیها و عربها را از زوایای گوناگون میتوان تماشا و غوررسی کرد؛ و کم نیست آنچه در این زمینه، به رشتة تحریر درآمده است. این پیوند و اثرگذاری دوسویه را در بسیاری از زمینه های به‌ویژه ادبی و دینی به روشنی میبینیم. تصویر ایرانِ تاریخی و افسانهای در ادبیات عربی، چه در شعر و چه در نثر، یکی از این نشانه ...
بیشتر
پیوند دینی، تاریخی و سیاسی میان ایرانیها و عربها را از زوایای گوناگون میتوان تماشا و غوررسی کرد؛ و کم نیست آنچه در این زمینه، به رشتة تحریر درآمده است. این پیوند و اثرگذاری دوسویه را در بسیاری از زمینه های به‌ویژه ادبی و دینی به روشنی میبینیم. تصویر ایرانِ تاریخی و افسانهای در ادبیات عربی، چه در شعر و چه در نثر، یکی از این نشانه هاست. اگر به سرودههای شاعران عرب نژاد در دورة عباسی نگاه کنیم، پیوسته با نام شخصیتهای ایرانی روبه‌رو میشویم؛ طبیعی است که در سرودههای شاعران وطن پرست ایرانی، چهرهای مثبت از این کسان ارائه شود اما وقتی میبینیم بیشتر شاعران عرب نژادی نیز که هیچ حس وطن پرستی ایرانی ندارند، همواره به نیکنامی از آنها یاد میکنند، موضوع، متفاوت و ریشه یابی ریزبینانه تری احساس میشود.
ازآنجاکه شاعر عرب‌زبان و به‌ویژه کسی که ریشه ایرانی ندارد، هرازگاهی این نامهای ایرانی را که از لحاظ دینی و ملیت با او همساز نبوده فراخوانی میکند، بایسته است بررسی شود که او چگونه این افراد ناخودی را به تصویر میکشد. آنچه در این جستار میآید از یک سو نشان میدهد که تا چه اندازه میراث ایران پیش از اسلام برای عربها و مسلمانان دورۀ عباسی، شناخته شده بوده است و از دیگر سو، به اهمیت و ارزش این میراث در سده های نخستین اسلامی اشاره دارد. تصویر ایرانیان در شعر عربی دورۀ عباسی، برخلاف متونی که از روی جانبداری از سوی ایرانیان و عربها نوشته شده، نه‌تنها پاک نگشته بلکه چه بسا نیکو و مثبت ارائه شده است.
