بازتاب گفتمان انقلاب و قیام مسلحانه در لایه‌های سبکی شعر مظفر النواب با تکیه بر قصیده «عبدالله الإرهابی»

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• رضا افخمی عقدا ¹
• محسن زمانی ²
• وصال میمندی ¹

¹ دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، یزد، ایران

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه یزد، یزد، ایران

https://doi.org/10.22067/jall.v11i2.70115

چکیده

شعر بستری مناسب برای بیان ذهنیات، تجسم احساسات و تجلّی اندیشه­ها، نگرش­ها و آرمان­هاست و سبک­شناسی نیز ابزاری مناسب برای شناسایی هویّت انسانی، علمی، ادبی و ایدئولوژیک شاعر و نفوذ به دنیای درون اوست. سبک­شناسی جدید علاوه بر مباحث سبک­شناسی سنّتی، به محتوا، تأثیرگذاری افکار، اندیشه­ها، ایدئولوژی، مخاطبان و حتی فضای خلق اثر توجه دارد و به بررسی این موارد در لایه­های زبانی، ادبی و اندیشگانی می­پردازد تا بتواند تصویر دقیق­تری از شاعر ارائه دهد. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی موضوعات محوری قصیده «عبدالله الإرهابی» و تقابل اندیشه و اعتقاد شاعر با اندیشه حکّام و سران عربی و نمود آن در لایه­های مختلف زبانی، ادبی و اندیشگانی و همچنین چگونگی رویکرد شاعر با مسائل سیاسی-اجتماعی به روش توصیفی–تحلیلی انجام شده است. یافته­های تحقیق نشان داد که شاعر ضمن اعتقاد به مفاهیم بلند اسلامی و دینی چون شهادت، پایداری، قصاص، حمایت از مظلوم و... و با رویکرد واقع‌گرایانه و عینی به مسائل جامعه، به مقابله با ظلم و ستم طبقه حاکم و اهداف سازش­کارانه آنان با دشمنان بیگانه پرداخته و بر قیام مسلحانه به‌عنوان تنها راه‌حل کارآمد در مقابله با اندیشه و اهداف آنان تأکید می­ورزد؛ به‌گونه‌ای که این تقابل اندیشه را می­توان در سطوح مختلف زبانی قصیده به‌ویژه در سطح واژگان با بسامد واژگان حسی و رمزگان انقلابی و در سطح ادبی در تشبیهات حسی و ملموس شاعر و تضاد معانی دنبال نمود که سبکی صریح، حسی، هیجانی و واقع‌گرایانه به‌ این قصیده شاعر بخشیده است.
 

کلیدواژه‌ها

• سبک‌شناسی
• قیام مسلحانه
• مظفر النواب
• قصیده عبدالله الإرهابی

مراجع

1. قرآن کریم

2. احمدی، بابک. (1378). ساختار وتأویل متن. چاپ چهارم. تهران: انتشارات مرکز.

3. أنیس، إبراهیم. (د.ت).  الأصوات اللغویة. مصر: مکتبة نهضة مصر.

4. البیّاتی، سناء حمید. (2007). التنغیم فی القرآن الکریم (دراسة صوتیة). جامعة بغداد: مرکز إحیاء التراث العلمی العربی العراق. جامعة کمبریج: مرکز الدراسات الإسلامیة و الشرق الأوسط.

5. پور ممتاز، علیرضا. (1372). فرهنگ جامع چاپ و نشر. تهران: مؤسسه نمایشگاه­های فرهنگی.

6. الخیر، هانی (2007). مظفر النواب- شاعر المعارضة السیاسیة و الغضب القومی. دمشق: دار رسلان.

7. درویش، محمود. (1971). شیء عن الوطن. بیروت: دارالعودة. الطبعة الأولى.

8. السعدنی، مصطفى. (1987). البنیات الأسلوبیّة فی­ لغة الشّعر العربی الحدیث. الإسکندریة: منشأة المعارف.

9. شمیسا، سیروس. (1373).  کلیات سبک‌شناسی. تهران: فردوس.

10. ضیف، شوقی. (2004). الفن ومذاهبه فی الشعر العربی. القاهرة: منشورات دار المعارف.

11. عباس، حسن. (1998). خصائص الحروف العربیة ومعانیها. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.

12. علی، أسعد أحمد. (1958). تهذیب المقدمة اللغویة لعلایلی. الطبعة الثالثة دمشق: دار السوال للطباعة و النشر.

13. عید، رجاء. (1985).  لغة الشعر: قراءة فی الشعر العربی الحدیث. الإسکندریة: منشأة المعارف.

14. فتوحی، محمود رود معجنی. (1392). سبک­شناسی(نظریه­ها،رویکردها وروش­ها). چاپ دوم. تهران: سخن.

15. ـــــــــــــ. (1385). بلاغت تصویر. تهران: انتشارات سخن.

 16. قطب، سید. (2003). النقد الأدبی أصوله ومناهجه. القاهره: دار الشروق.

17. محمود خلیل، ابراهیم. (2010). النقد الأدبی من المحاکاة إلى التفکیک. عمان: دارالمسیرة.

18. الملائکة، نازک. (1977). قضایا الشعر المعاصر. بیروت: الطبعة السادسة. دار للملایین.

19. یاسین، باقر. (2003م). مظفر النواب - حیاتة و شعره. قم: دار الغدیر.

20. پشتدار، علمی محمد. (1389). «چشم انداز آزادگی و ادب اعتراض در شعر فارسی». دو فصلنامه علوم ادبی. سال سوم. شماره 5. صص 157-180.

21. رضوان، عبداللطیف. (2012). اللغة فی شعر النواب. رسالة الماجستیر. بإشراف الدکتور سعید شواهنة. فلسطین. جامعة النجاح الوطنیّة. نابلس.

22. صرفی، محمدرضا ومژگان ونارجی. (1394). «سبک­شناسی لایه­ای اشعار انقلابی ومذهبی طاهره صفار زاده». ادبیات پایداری دانشگاه کرمان. سال هفتم. شماره دوازدهم. صص 169 – 194.

23. طاهری، نجمه و محمد صادق بصیری، محمدصادص صرفی. (1393). «واژگان شناسی شعر اعتراض در ادبیات انقلاب اسلامی». پژوهش­های نقد ادبی و سبک­شناسی. شماره 2 (پی در پی 18). زمستان. صص 117- 142.

24. عمران پور، محمدرضا. (1388) «جنبه­های زیبایی شناختی(هماهنگی) در شعر معاصر». دانشکده ادبیات وعلوم انسانی. دانشگاه شهید باهنر کرمان. شماره 2. پیاپی 22. صص187 – 159.

25. عودة، مؤید عبدالرؤوف. (2006). مظفر النواب: التلقی النقدی واختلاف الطبعات. رسالة الماجستیر. إشراف عادل الأسطة. جامعة النجاح الوطنیة. نابلس: فلسطین.

26. کنفانی، غسان. (1968). «أبعاد و مواقف من أدب المقاومه الفلسطینیه». مجله الآداب. السنه16. العدد 4. 8-5. 136-131.

27. موشی، سامی کریم. (2011). «سیمیائیة العنوان والشخصیة التراثیة فی شعر مظفر النواب/الوتریات اللیلیة اختیارا». مجلة آداب ذی قار. المجلد 1. العدد 4. 128-141.