بررسی جلوه‌های رئالیسم جادویی در رمان "وقائع المدینة الغریبة" اثر عبد الجبار العش

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• سید عدنان اشکوری ¹
• عبدالله حسینی ²
• هدی یزدان ³

¹ استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

² (استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

³ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

10.22067/jallv14.i4.2102-1018

چکیده

این پژوهش قصد دارد تا ضمن واکاوی مؤلفه­های رئالیسم جادویی در رمان تونسی "وقائع المدینة الغریبة"، دریابد که "عبد الجبار العش"، نویسندۀ این رمان، چگونه با تکیه‌بر ژانر رئالیسم جادویی یا نمایش واقعیت­ها از دریچۀ امور شگفت­انگیز و خیالی توانسته است به آسودگی به بیان مشکلات و کاستی­های سیاسی و اجتماعی بپردازد. موفقیت این رمان عربی در دریافت جایزۀ ادبی کومار تونس و ناشناخته بودن این رمان­نویس تونسی در میان جامعۀ ادبی و دانشگاهی ایران، یکی از ضرورت­های این پژوهش را تببین می­کند؛ مورد بعدی بیان یک سری انتقادات سیاسی و اجتماعی در این رمان است که تنها به جامعه تونس محدود نمی­شود و به‌گونه‌ای با مسائل جامعۀ امروزی ما نیز هم­پوشانی دارد. نگارندگان پژوهش، پس از بررسی این رمان به روش توصیفی-تحلیلی دریافتند که نویسنده با تکیه‌بر مؤلفه­هایی مانند: طرح وقایع شگفت­انگیز، نمادپردازی، تقابل مدرنیته و سنت، درون­مایۀ سیاسی-اجتماعی و همچنین توصیفات اکسپرسیونیستی -که ازجمله مؤلفه­های مشترک داستان­های رئالیسم جادویی شمرده می­شوند- موفق شده است، عمق و گستردگی مشکلات اجتماعی و سیاسی جامعۀ تونس را بیان ­کند و از این رهگذر با آگاهی دادن به خواننده، او را برای ایجاد تغییر در جامعه ترغیب ­سازد. العش در این داستان، مرز واقعیت و خیال را کم­رنگ می­سازد. او زبان طنزآمیز خود را به عنوان چاشنی به خدمت می­گیرد تا بتواند تلخ­ترین و سیاه­ترین وقایع روز جامعه را در قابی جذاب برای مخاطبان خود به تصویر بکشد. پس از طرح وقائع شگفت­انگیز، حضور نمادها در این داستان سهم چشم­گیری را به خود اختصاص می­دهد. علت این امر آن است که کشف امور پیچیده برای ذهن مخاطبان از جذابیت بیش­تری برخوردار است؛ بنابراین العش در شخصیت­پردازی و هنگام بیان انتقادات خود، نمادپردازی را چارۀ کار خویش قرار می­دهد.

کلیدواژه‌ها

• روایت‌شناسی
• رئالیسم جادویی
• وقائع المدینة الغریبة
• عبد الجبار العش

---

مراجع

1. أبو احمد، حامد (2002). فی الواقعیة السحریة. ط1. القاهرة: دار سند باد.
2. انوشه، حسن (1381). دانشنامه ادبی فارسی. تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد سلامی.
3. بالتا، پل (1370). مغرب بزرگ: از استقلال­ها تا سال 2000. ترجمه عباس آگاهی. تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
4. بلخوجة، طاهر (1999). الحبیب بورقیبة: سیرة زعیم القاهرة. مصر: الدار الثقافة للنشر.
5. جبران، مسعود (1965). رائد معجم لغوی عصری. بیروت: دار العلم للملایین.
6. حنیف، محمد (1391). راز و رمزهای داستان­نویسی. تهران: سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی.
7. . ستاری، جلال (1378). اسطوره و رمز. چاپ پنجم. تهران: سروش.
8. عباس، احسان (1388). شعر و آینه: تئوری شعر و مکاتب ادبی. ترجمه حسن حسینی. تهران: سروش.
9. العش، عبد الجبار (2017). وقائع المدینة الغریبة، تونس: دار الجنوب.
10. علام، حسین (2010). العجائبیة فی الأدب، من منظور شعریة السرد. بیروت: الدار العربیة للعلوم ناشرون.
11. کسرائی، شاکر (1399). جریان­های سلفی معاصر.
12. گولد، جولیوس و کولب، ویلیام ل (1384). فرهنگ و علوم اجتماعی. مترجم باقر پرهام. چاپ دوم. تهران: مازیار.
13. مصطفی، ابراهیم (1960). معجم الوسیط. مجمع اللغة العربیة. القاهرة: دار الدعوة.
14. مطری، نجلاء علی (1437). الواقعیة السحریة فی الروایة العربیة. جدة: النادی الأدبی الثقافی.
15. یونگ، کارل گوستاو (1381). انسان و سمبل­هایش. مترجم محمود سلطانیه. چاپ نهم. تهران: جامی.
16. شلمانی، سعد عبد العالی الفضیل (2000). «التغییر الاقتصادی و السیاسی فی تونس: من بورقیبه إلی بن علی». المستقبل العربی. لبنان: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
17. عید، حسین (2005). «حوار مع جابریل گارسیا، رحلة رجوع الی المنبع». مجلة الفیصل السعودیة، العدد 350. صص110.
18. آتش سودا، محمد علی و احمد توللی (1389). «بررسی تطبیقی رمان صد سال تنهایی و رمان عزاداران بیل». مطالعات ادبیات تطبیقی. سال پنجم. شماره 16. صص 11-34.
19. زارع برمی، مرتضی و کاظمی، فاطمه (1399). «رئالیسم جادویی در رمان الأشجار واغتیال مرزوق». زبان و ادبیات عربی. سال دوازدهم. شماره 2. صص187-204. Doi: 10. 22067/jall. v12. i2. 88972
20. ملا ابراهیمی، عزت و رحیمی، صغری (1396). «تحلیل مؤلفه­های پسامدرنیسم در آثار داستانی جبرا ابراهیم جبرا با تکیه بر رمان­های البحث عن ولید مسعود و یومیات سراب عفان». زبان و ادبیات عربی. سال نهم. شماره 16. صص 273-306.

Doi: 10. 22067/jall. v8i16. 55427