نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 طالبة الدکتوراه فی قسم اللغة العربیة وآدابها، جامعة فردوسی مشهد، إیران
2 أستاذة مساعدة فی قسم اللغة العربیة وآدابها، جامعة فردوسی مشهد، إیران،
چکیده
ازدادت مسألة الخلاص أهمیة فی العصر الحاضر مع ظهور نهضة التنویر والتطوّر العلمی الحدیث وظهرت المدرسة الواقعیة الاشتراکیة والقضایا الفلسفیة الجدیدة حول المارکسیة والمسیحیة ومسألة التطوّر العقلی فی هذا العصر وطُرحت هذه القضایا الفلسفیة، المفاهیم والشعارات حول الحرّیة والعدالة والرفاهیة. وبسبب تأثیر الأوضاع السیاسیة علی المجتمع ازدهر الأدب الملتزم فی العصر الحدیث لیلبّی الحاجات الإنسانیة والفردیة والاجتماعیة أیضاً، یُنتشر هذا النوع من الأدب على نطاق واسع فی الأدبین العربی والفارسی، أما وقد ترک میخائیل نعیمة وأحمد شاملو العدید من الآثار التی تتناول قضیة تحرّر الإنسان من وجهة نظر أنثروبیولوجیة وفلسفیة وسیاسیة واجتماعیة لکن غرض الباحثین فی هذا المقال، یتجلّی فی العثور علی مظاهر المارکسیة والمسیحیة والتطوّر العقلی عند میخائیل نعیمة 1889)م) وأحمد شاملو (1925م) وأوجه الشبه والخلاف عند هذین الأدیبین فی استخدام هذه القضایا الثلاثة وفی العثور علی أهدافهما لطرح هذه القضایا فی أعمالهما أیضاً، بمنهج وصفی- تحلیلی وفقاً للمدرسة الأمریکیة وتشیر النتائج المستخلصة من هذه الدراسة إلی أنّ هذه المذاهب الثلاثة واضحة فی أعمال هذین الأدیبین ویختلفان فی استخدام هذه المضامین فی أعمالهما وفقاً لخطاباتهما ونعیمة هو الأدیب الصوفی ویستخدم المفاهیم المعنویة من مفاهیم هذه المظاهر الشمولیّة للتحرّر ولکن شاملو هو الشاعر الملتزم الإنسانی ووظّف المفاهیم الاجتماعیة من هذه المضامین الشمولیة والتحرّریة وإنّ هدف نعیمة لطرح هذه القضایا، التحرّر المعنوی وهدف شاملو لطرح هذه القضایا، التحرّر الاجتماعی فی أعمالهما وکانت قراءة نعیمة لهذه القضایا الفکریة من الجوانب الإیدیولوجیة والفردیة والمعرفیة وفق المنهج الحداثی متناسبة مع الحداثة الإنجلیزیة التی اهتمت بسوسیولوجیا الفضیلة، وقد أدت شخصیته الصوفیة إلى عدم تجلی الفلسفة المارکسیة فی أعماله بشکل کامل، إذ بقیت فی مرحلة الوعی، لذا فهو لیس مارکسیاً. وکانت قراءة شاملو لهذه المذاهب من النواحی الإیدیولوجیة والاجتماعیة والسیاسیة وفق المنهج الحداثی المتضمن للحداثة الأمریکیة فی مجال التحرّر السیاسی
کلیدواژه‌ها
. أبوحاقة، أحمد. (1979). الالتزام فی الشعر العربی. بیروت: دار العلم للملایین.
- أدونیس، أحمد سعید. (۱۹۸۲). الثابت والمتحول. الطبعة الثالثة، بیروت: دار الصور.
- آقا بخشی، علی (با همکاری مینو افشاری راد) (1376). فرهنگ علوم سیاسی. چاپ سوم. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
- برادبری، مالکوم وماکفارلین، جیمس. (۱۹۸۷). الحداثة. ترجمه مؤید حسن. دار المأمون: بغداد.
- بروکر، بیتر. (۱۹۹۵). الحداثة وما بعد الحداثة. ترجمه عبد الوهاب جلوب. المجمع الثقافی: أبوظبی.
- پورنامداریان، تقی. (۱۳۸۱). تأملی در شعر شاملو. تهران: نگاه.
- جیمسون، فردریک. (1381). وضعیت پست مدرن. ترجمه حسین علی نوذری. تهران: گام نو.
- الجیوسی، سلمی الخضراء. (۲۰۰۷). الاتجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث. ترجمة الدکتور عبد الواحد لؤلؤة. بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
- چایلدز، پیتر. (۱۳۸۳). مدرنیسم. ترجمه رضا رضایی. تهران: نشر ماهی.
- الخال، یوسف. (۱۹۸۷). الحداثة فی الشعر. بیروت: دارالطبعة للطباعة والنشر.
- سبحانی، جعفر. (1359). تحلیلی از فلسفه مارکس. قم: چاپخانه علمیة.
- السعداوی، نوال. (۲۰۱۷). الوجه العاری للمرأة العربیة. مؤسسة هنداوی سی آی سی، دون مکان.
- الشابی، نورالدین. (۲۰۰۵). نیتشه ونقد الحداثة. تونس: دارالمعرفة.
- شاملو، أحمد. (1384).مجموعة الآثار (دفتر یکم، شعرها). تهران: نگاه.
- ــــــ (1395). مجموعة الأشعار. تهران:نگاه.
- شریعت کاشانی، علی. (۱۳۸۸). سرود بی قراری، درنگی در هستی شناسی شعر، اندیشه و بینش احمد شاملو. تهران: گلشن راز.
- شفیعی کدکنی، محمد رضا. (۱۳۶۸). موسیقی شعر. چ۲. تهران: آگاه.
- الطویل، توفیق. (۱۹۷۹). أسس الفلسفة. ط۷. القاهرة: دارالنهضة العربیة.
- عباس، إحسان، ونجم، محمد یوسف. (۱۹۵۷). الشعر العربی فی المهجر: آمریکا الشمالیة. بیروت: دار صادر - دار بیروت.
- عید، رجاء. (١٩٨٨). فلسفة الالتزام فی النقد الأدبی. الإسکندریة: منشأة المعارف.
- الفتیانی، سهیل. (۲۰۱۰). الحداثة عند یوسف الخال، دراسة فی تجربته النقدیة والشعریة. المشرف: الدکتور محمد القضاة. کلیة الدراسات العلیا. الجامعة الأردنیة.
- قاسم، محمود. (لا تا). نظریة المعرفة عند ابن رشد وتأویلها لدی توماس الأکوینی. القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة.
- کامو، آلبر. (۱۳۸۷). عصیانگر. ترجمه مهستی بحرینی. تهران: نیلوفر.
- الکبیسی وآخرون.(۲۰۱۵). دراسات حول التنمیة المستدامة. الریاض: دار جامعة نایف للنشر.
- کهون، لارنس. (۱۳۸۷). از مدرنیسم تا پست مدرنیسم. ویراسته عبدالکریم رشیدیان، چاپ ششم، تهران: نشر نی.
- لیوتار، ژان فرانسوا. (۱۳۸۶). وضعیت پست مدرن. ترجمه حسین علی نوذری. تهران: گام نو.
- مجابی، جواد. (۱۳۷۷). کتاب شناخت نامه احمد شاملو. تهران: نقره.
- مجتهدی، کریم، هیپولیت، ژان.(۱۳۹۰). پدیدار شناسی روح بر حسب نظر هگل. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- مختاری، محمد. (۱۳۷۸). انسان در شعر معاصر. تهران: توس.
- مندور، محمد. (۱۹۶۳). فی المیزان الجدید. ط۳. القاهرة: مکتبة نهضة مصر.
- ــــــ (لا تا). النقد والنقاد المعاصرون. القاهرة: مکتبة نهضة مصر.
- مولند، اینار.(1368). جهان مسیحیت. ترجمه محمد باقر انصاری و مسیح مهاجری. تهران: انتشارات امیر کبیر.
- نجم، محمد یوسف. (۲۰۱۰). الفنون الأدبیة. بیروت: دار بیروت.
- نعیمة، میخائیل. (۱۹۵۶). الأدیب والناقد. مجلة الآداب. السنة ۴. العدد ۱۰.
- ــــــــ. (۱۹۵۸). الأوثان. ط۲. بیروت: دار صادر- دار بیروت.
- ــــــــ. (۱۹۶۴). سبعون...حکایة عمر. ط۲. بیروت: دار صادر.
- ــــــــ(۱۹۶۳).الدروب. بیروت: مؤسسة نوفل.
- __________(۱۹۷۵). الغربال. بیروت: المؤسسة النوفل.
- ــــــــ(۱۹۷۱). المجموعة الکاملة. بیروت: المؤسسة نوفل.
- ــــــــ.(۲۰۰۴). همس الجفون. بیروت: الموسسة نوفل.
- وول، میشل. (۱۳۸۷).انقلاب فرانسه (نهضت اجتماعی و تغییر روحیات و طرز تفکر اجتماعی). ترجمه خراسانی. محمد مظلوم. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
- هلیم فارب، غیر ترود. (۲۰۰۹). الطریق إلی الحداثة. ترجمه محمد سید أحمد. الکویت: المجلس الوطنی للثقافة والفنون.
- یوسف، الحمد. ( ۲۰۰۳). تقریر التنمیة الإنسانیة العربیة. الریاض: برنامج الأمم المتحدة الإنمائی الصندوق العربی للإنماء الاقتصادی والاجتماعی.
- هاو، أرفینج. (۱۹۸۴). فکرة الحدیث فی الأدب والفنون. ترجمه جابر عصفور. إبداع. ع۵. السنة الثانیة.
- هرمن، دیوید. (۱۹۶۲). عناصر بنیادین در نظریه‌های روایت، ترجمه حسین صافی، تهران: نشر نی.
- برادة، محمد. (۱۹۸۴). «اعتبارات نظریة لتحدید مفهوم الحداثة». فصول مج۴. ع۳.
- بودیار. (۱۹۹۰). «الحداثة الکرمل». ع۳۶-۳۷.
- تاجیک، محمد رضا، و احد زاده نمینی، فرزانه. (۱۳۹۳). «مدرنیسم در اشعار فروغ و شاملو». مجله مدیریت فرهنگی. سال هشتم. شماره ۲۵. صص ۲۰-۱.
- حیدریان شهری، أحمد رضا؛ بخشنده، مریم؛ پراوندجی، نعیمة. (۱۳۹۹). «دراسة الشخصیات الدینیة المنبوذة فی شعر شاذل طاقة فی ضوء التقنیات البیانیة». فصلیة إضاءات النقدیة بین الأدبین. السنة العاشرة. العدد ۱۴. صص ۲۴-۹.
- الحیمر، آمال. (۱۳۹۹). «صورة المرأة فی أغانی الفیدیو کلیب العربیة». اللغة العربیة وآدابها (الفصلیة العلمیة المحکمة). السنة ۱۳. العدد ۱. Doi:10.22067 jallv13.i1.2108-1072.
- الخفاجی، بسام خلیل إبراهیم؛ آباد، مرضیه، حیدریان شهری، أحمد رضا. (۱۳۹۸). «الواقعیة فی أدب توفیق حکیم (عودة الروح أنموذجاً)». العدد ۲.
- صدیقی، بهار. (۱۳۹۸). «رویکردی تطبیقی به عاشقانه‌های حسب الشیخ واحمد شاملو». کاوشنامه ادبیات تطبیقی دانشگاه رازی. دوره نهم. شماره ۴. صص ۱۲۱-۹۵.
- صدیقی، کلثوم؛ أعظمی خویرد، حسن؛ ژرفی، هانیه؛ حیدریان شهری، احمد رضا. (۱۳۹۶). «ملامح المدینة والمجتمع الإنسانی عند عبدالوهاب البیاتی وأحمد شاملو (دراسة تحلیلیة مقارنة). فصلیة البحوث فی الأدب المقارن بجامعة رازی. السنة السابعة. العدد ۲۵. صص۹۴-۷۹.
- صالحی، امیر عباس، طالب زاده، حمید. (۱۳۹۹). «تحلیل بنیادین هگل از کار در بخش خدایگانی و بندگی پدیدارشناسی و نقد مارکس از آن و برنهادن پراکسیس به مثابه بنیانی جدید در افق فکر هگل». مجله علمی پژوهش‌های فلسفی دانشگاه تبریز، شماره۳۰. صص ۱۶۴-۱۴۲.
Doi : 10.22034/jpiut.2020.35824.2411
- العشماوی، محمد زکی. (۱۹۹۴). «الشکل والمضمون فی النقد الأدبی الحدیث». الکویت: مجلة عالم الفکر. المجلد التاسع. العدد الثانی.
- فلاحت خواه، فرهاد. (۱۳۸۵). «مروری بر اندیشه احمد شاملو». مجله ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی خوی. شماره 5. صص 76-57.
- کودهی، جهاندیده. (۱۳۹۱). «پدیدار شناسی و سنخ شناسی مخالف خوانی‌های احمد شاملو». نقد ادبی. ش19.
- گودرزی لمراسکی، حسن؛ قربان زاده، بهروز؛ أحمدی، شهرام. (۱۳۹۹). «الدور الرئیسی للجانب الأنثوی (الأنیما) فی أشعار نزار قبانی ونادر نادر پور». اللغة العربیة وآدابها (الفصلیة العلمیة المحکمة). السنة ۱۳. العدد ۱. Doi :10.22067/jallv13.i1.86883
- مجیدی فرد، حانیه؛ حیدریان شهری، احمد رضا؛ صدیقی، بهار. (۱۴۰۰). «ثمثیل الخلاص فی أشعار میخائیل نعیمة وأحمد شاملو فی ضوء نظریه لیوتار». فصلیة إضاءات النقدیة بین الأدبین. السنة ۱۱. العدد ۴۲. صص ۱۳۸-۱۱۳.
- منتظری، آزاده، خاقانی، محمد، زرکوب، منصوره. (۱۳۹۱). «النقد الاجتماعی للأدب نشأته وتطوره». فصلیة إضاءات النقدیة. العدد السادس. صص ۱۷۲-۱۵۲.
-61Kathleen, E. M. (1956). Christian Themes in Contemporary Poets Study of English Poetry of The Twentieth Century. London: SCM Press.
-62Santayana, G. (1924). Interpretations of Poetry and Religion. New York: C. Scribner’s Sons.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله