خوانش اسطوره‏بنیاد ترامتنیت در سروده‏های عبدالکریم کاصد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• بهار صدیقی

دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

10.22067/jallv16.i2.2412-1485

چکیده

پیوند میان یک متن با متن‏های دیگر در خوانش، توصیف، نقد و تحلیل آثار ادبی و هنری، مورد توجّه اندیشه‏مندان و صاحب‏نظرانی مانند یولیا کریستوا، رولان بارت، میکائیل ریفاتر و ژرار ژنت قرار گرفته است. ژرار ژنت، نظریه‏پرداز و منتقد فرانسوی‏ البته گسترده‏تر و سامان‏یافته‏تر از دیگران به بررسی و تحلیل «ترامتنیت» پرداخته است. آن‏چه نگارش جستار ‏حاضر را به عنوان یک ضرورت در ذهن نگارنده مطرح ساخته است، ناشناخته بودن عبدالکریم کاصد، اندیشه‏ها و اشعار او و به‏ویژه متن‏های آستانه‏ای این ادیب فرهیخته در پژوهش‏ها و آثار نقد ادبی معاصر عربی بوده است.نگارنده در این نوشتار کوشیده است بر بنیاد نظریه‏ی ترامتنیت ژرار ژنت و با تمرکز بر گونه‏های پیرامتنیت و بینامتنیت به خوانش اسطوره‏بنیاد آستانه‏های متنی عبدالکریم کاصد به‏ویژه در نگاشته‏ی «برکه‏های کهن، بهشت گمشده» بپردازد. دستاوردهای پژوهش پیش‏رو نشان می‏دهد پیرامتن‏‏ها در طرح رو و پشت جلد، آستانه‏ی عنوان، زیرعنوان، صفحات شناسنامه، پیش‏گویه‏ی آغاز و در آستانه‏های متنی عناوین سروده‏های این نگاشته از گونه‏ی پیرامتن‏های مؤلّفی یا ‏ انتشاراتی است تا پیرامتن شخص دیگر. هم‏چنین از میان سه گونه‏ی بینامتنیت مطرح در انگاره‏ی ژنت، دو گونه‏ی بینامتنیت ‏صریح و ضمنی در آثار این ادیب قابل بازیابی و تحلیل است.

کلیدواژه‌ها

• ترامتنیت
• متن
• اسطوره
• عبدالکریم کاصد

موضوعات

• زبان شناسی

مراجع

1. بلال، عبدالرزاق (2000) .مدخل إلی عتبات النص، أفریقیا الشرق: الدار البیضاء.
2. بلعابد، عبدالحق (2008). عتبات، جیرار جینیت من النص إلی المناص، بیروت: الدار العربیة للعلوم.
3. معة، حسین (2006). الألوان من السیکولوجیة إلی الدیکور، القاهرة: مکتب الدراسات والاستشارات الهندسیة.
4. الجموسی، عبدالقادر (2007). الشاعر خارج النص، حوار الفکر والشعر والحیاة، المغرب: المطبعة السریعة.
5. جینیت، جیرار (1997). خطاب الحکایة، بحث فی المنهج، ترجمه محمد معتصم وآخرون، القاهرة: المجلس الأعلی للثقافة.
6. حماد، حسن محمد (1997) تداخل النصوص فی الروایة العربیة، مصر: الهیئة المصریة للکتاب،
7. فرج عبدالباقی (2011) عبدالکریم کاصد، من الحقائل الی رقعة شطرنج، تموز للطباعة والنشر.
8. الخطیب، عبدالله (2008).النسیج اللغوی فی روایات الطاهر وطار، عمان: فضاءات للنشر والتوزیع.
9. السوّاح، فراس (1400). نخستین کنجکاوی خرد، پژوهشی در اساطیر شامات و میانرودان، برگردان، نقد و تحلیل: صدیقی و حیدریان شهری، تهران: جامی.
10. شوالیه، ژان و گربران، آلن (1385). فرهنگ نمادها، ترجمه‏ی سودابه فضائلی، ج 3 و 4، تهران: جیحون.
11. الصقر، ایاد محمد (2010). فلسفة الألوان، عمان، الأردن: الأهلیة للنشر والتوزیع.
12. عبدالهادی، عدلی (2014). مبادیء التصمیم واللون، عمان، الأردن: مکتبة المجتمع العربی للنشر والتوزیع
13. عبید، کلود (2014). الألوان، دورها، تصنیفها، مصادرها، رمزیتها ودلالتها. مراجعة والتحقیق محمد حمود .ط1.بیروت:مجد الموسسة الجامعیة للدراسات والنشروالتوزیع .
14. قدور،  عبدالله ثانی (2005) سیمیائیة الصورة، مغامرة سیمیائیة فی أشهر الإرسالیات البصریة فی العالم، دار الغرب للنشر والتوزیع.
15. کاصد، عبدالکریم (2021).الأهوار الجنّة الضائعة، لندن: للطباعة والنشر.
16. لحمیدانی،حمید (2003). القراءة وتولید الدلالة، تغییر عاداتنا فی قراءة النصّ الأدبی، الدار البیضاء، المغرب: المرکز الثقافی العربی،
17. مختار عمر، أحمد (1997).اللغة واللون، القاهرة: عالم الکتب للنشر والتوزیع.
18. بوغنوط، روفیه (2007).شعریّة النصوص الموازیة فی دواوین عبدالله حمادی، رسالة ماجستیر، جامعة منتوری: قسطنطنیة، الجزائر .
19. حسن عبدالسید حسن، مکارم (2023).جمالیات التشکیل الفنّی فی شعر عبدالکریم کاصد، أطروحة الدکتوراه، جامعة فردوسی مشهد .
20. حیدریان شهری، احمدرضا (1391). «بررسی نمادهای خیزش در سروده های خلیل حاوی». نشریه لسان مبین، سال چهارم ، شماره 9.صص83-104.
21. ­­­­­­­­­­­­­­____________(1391)« بررسی تطبیقی شهرگریزی و بدویگرایی در شعر عبدالمعطی حجازی » نشریه زبان و ادبیات عربی . شماره 6.صص39-62. 10.22067/jall.v4i6.16281:doi
22. صدیقی ، بهار (1398). بازیابی نشانه‏ های «جریان سیّال ذهن» در چکامه ‏های ادونیس. زبان و ادبیات عربی . دوره یازدهم شماره 1 .صص 253-287. Doi: 10.22067/jall.v11i1.74275
23. ___________(1400). از «استاره»ی فارسی تا «اسطوره»ی عربی؛ واکاوی ریشه‏شناسی و نشانگری «اسطوره » نشریه زبان و ادبیات عربی . دوره 13. شماره 2. صص 63-77.Doi :10.22067/jallv13.i2.2103- 1033
24. زارعی فرزانه، بهارصدیقی و احمدرضا حیدریان شهری (1400). «واکاوی تطبیقی کهن الگوی آب در سروده های لمیعه عباس عماره و فروغ فرخزاد». کاوشنامه ادبیات تطبیقی، دوره 11. شماره 1.صص 61-84. Doi:10.22126/jccl.2020.3622.1911
25. زارعی ، فرزانه بهار صدیقی ، احمدرضا حیدریان شهری ومحمد جعفر یاحقی(1401) «خوانش تطبیقی سیمای زن قهرمان بر بنیاد نظریه ی لرد راگلن خوانش اسطوره‌بنیاد دو روایت «تیامات-مردوک» و «ارنواز، شهناز-فریدون» پژوهش های ادبیات تطبیقی. دوره 10. شماره 1. صص 77-102.

Dor:20.1001.1.23452366.1401.10.1.2.1