نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی تهران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی تهران

3 دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

در زیباسازی شعر، چیزی شگفت‌آورتر از آن نیست که شاعر، با توجه به قوه خلاق و آفرینندگی خود، این قابلیت را داشته باشد که معنای دیگری را در پسِ لایه‌های کلام نهفته سازد. به‌کارگیری لفظ در این حالت به کلام برای درک معنای مقصود، معنایی عاریه­ای می­دهد. این کاربست، همان استعاره است؛ یکی از ویژگی‌های خاص ادبی در حوزه بلاغت که سبب تمایز بعضی از آثار ادبی از یکدیگر می­شود؛ آن چنانکه کاربرد این سبک برجستة بیانی در شعر سعاد الصباح، شاعر معاصر کویتی، نقش خیال‌انگیزتری به اشعار وی داده است. خاصه آنکه بدانیم، آنچه موجب شگفتی و غافلگیری خواننده می­شود؛ به‌ویژه در دفتر شعر«إمراة بلاسواحل»، معانی دیگری است که در ماورای کلام استعاری او نهفته است و خواننده با کشف معنای مقصود آن به لذت هنری می­رسد.
مقاله حاضر با تکیه‌بر شیوه توصیفی – تحلیلی، به بررسی استعاره در اشعار سعاد الصباح می­پردازد و به این سؤال اساسی پاسخ می­دهد که: مهم­ترین لایه­های پنهان و معانی نهفته در کلام استعاری شاعر چیست؟ چنین به نظر می‌آید که شاعر در بخش‌های متعددی، از انواع مختلف استعاره بهره برده است تا هدف­های نهفته گوناگونی همچون بیان اهمیت، تهکم ، شکوه ، بیان قدرت، حس‌آمیزی و... را در پس کلام خود جای دهد.

کلیدواژه‌ها

 
1. قرآن کریم.
2. ابن اثیر، ضیاء الدین. (بلا تا). المثل السائر. تعلیق: أحمد الحوفی و بدوی طبانة. ط2. قاهرة: النهضة المصریة.
3. أنیس، ابراهیم و همکاران.( 2004). معجم الوسیط. مجمع  اللغة العربیة. ط الرابعة: مکتبة الشروق الدولیة.
4. ابن جنی، ابوالفتح. (2006). الخصائص. ج2، تحقیق محمد علی النجار. قاهره: الکتب المصریة.
5. ابن معتز،عبدالله. (1402). البدیع. ط الثالث. بیروت: دار المسیره.
6. بامیانی، محمدی. (2008). دروس فی البلاغة. ج4. ط الأولی. مؤسسة البلاغ.
7. تفتازانی، سعدالدین. (1388). شرح مختصر. ط الخامس. قم: نشر اسماعیلیان.
8. جرجانی، عبد القاهر. (1987). دلائل الإعجاز. ط. الأولی.  بیروت: دار المعرفة.   
9.ـــــــــــــ. (1988). اسرار البلاغة. ط. الأولی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
10. حسینی، سید علی. (1388). ترجمه و توضیح تهذیب البلاغة. چاپ سوم. قم: مؤسسه انتشارات دارالعلم.
11. خطیب قزوینی، جلال الدین محمد عبد الرحمن. (1991). الإیضاح. قدم له علی بوملحم. بیروت: دار مکتبة الهلال.
12. شمیسا، سیروس. (1370). بیان. چاپ اول. تهران: انتشارات مجید.
13.الصباح، سعاد. (1372). فی البدء کانت الأنثی. ترجمه وحید امیری. چاپ اول. تهران: نشر علمی فرهنگی.
14.ـــــــــــ . (1377). إمرأة بلاسواحل. ترجمه فرهاد فرامرزی. چاپ اول. تهران: انتشارات دستان.
15. عتیق، عبدالعزیز. (1985). البیان. ط. الأولی. بیروت: دار النهضة العربیة.
16. عرفان، حسن. (1389). کرانه‌ها (شرح فارسی مختصر). ج3. چاپ پنجم. قم: نشر هجرت.
17. عسکری، ابوهلال. (1437) الصناعتین. تحقیق علی محمد البجاوی و محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت.
18. عبد الغنی، أیمن الحسین. (بلاتا). الکافی فی البلاغة. ط الأولی. قاهرة: دار التوفیقیة للتراث.
19. الهاشمی، أحمد. (1999). جواهر البلاغة. ط الأولی: المکتبة العصریة.
20. پاشازانوس، احمد و معصومه جباری. (1389). «تجلی زیبایی های مجاز در نامه های نهج البلاغه». مجله پژوهش و تربیت اسلامی دانشگاه باهنر کرمان. شماره 6، صص 1-28.
21. پاک سرشت، مژده و نیلوفر  عباسی. (1388). «نشست انجمن زنان تهران». روزنامه کیهان، شماره19444، به تاریخ 2/6/88.
22. پاک سرشت، مژده. (1389). مقایسه اشعار فروغ فرخزاد و سعاد الصباح. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته ادبیات فارسی دانشگاه آزاد بابل.
23. جعفری، یعقوب. (1382). «استعاره در قرآن و دشواری ترجمه آن». مجله علوم قرآن و حدیث ترجمان وحی. سال هفتم. شماره دوم،صص39-51.
24. رسول نیا، امیرحسین و مهوش حسن پور. ( 1395). «بازتاب تکرار در سروده های سعاد الصباح و نادر نادرپور». مجله ادبیات تطبیقی، شماره 15،صص163-185.
25. ضامن، روان. (2008). مصاحبه الجزیره. تاریخ دسترسی: 18/8/89 .
26. طاهری، نجمه و محمدرضا صرفی (1393). «بررسی عناصر چند معنایی و دلایل اصلی آن در غزلیات دیوان مولوی». مجله شعر پژوهی دانشگاه شیراز. سال ششم، شماره22، صص127-152.
27. علوی مقدم، مهیار و همکاران. (2012). «بررسی تطبیقی درون مایه های شعری پروین اعتصامی و سعاد الصباح». مجله الدراسات الأدبیة. ش 79.80.81. صص194-220.
28. غزاری، محمود یاب محمد. (2012). «الاستعاره فی قصیدة المدیح بین ابن الحداد و ابن سهل». مجلة العلوم العربیة و الإنسانیة، ج5، العدد2، مصر، جامعة الفیوم:صص515-607.
29. فرهمند، مریم. (1378). پژوهشی در ادب سعاد الصباح. رساله کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی. گروه زبان و ادبیات عرب.استاد راهنما:حسین ناظری.
30. کزازی، میرجلال الدین. ( 1370). بیان، چاپ دوم. تهران: نشر مرکز.
31. مسکوک، لیلا. (1387). «استعاره در اشعار نصرت رحمانی». پژوهش علوم انسانی دانشگاه بوعلی.ش24: صص149-162.
32. مشایخی، حمید رضا و فاطمه خدادی. (1391). «بررسی هنجار گریزی در بخشی از اشعار نزار قبانی». دو فصلنامه نقد ادب معاصر. سال دوم. شماره دوم: صص 51-79.
33. نورمحمدی، مهتاب و همکاران. (1391). «تحلیل مفهومی استعاره­های نهج البلاغه». مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. ش 24: صص155-192.
34. یاسینی، حسین. (1381). «تأملی در مجاز، استعاره و تشخیص». مجله آموزش زبان و ادب فارسی. شماره69. صص12-35.
35. یوسف عبدالله هاشم، زینب. (1994). الإستعاره عند عبد القاهر جرجانی. رسالة الماجستیر. مکتبة العربیة السعودیة جامعة أم القری. کلیة اللغة العربیة. إشراف: علی المعماری.
CAPTCHA Image