تحلیل گفتمان رمان «الحرب فی بر مصر» اثر یوسف القعید (براساس نظریۀ تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• ناصر زارع ¹
• رسول بلاوی ²
• زهرا هاشمی تزنگی ³

¹ استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

³ دانشجوی دکتری دانشگاه خلیج فارس، بوشهر،ایران

https://doi.org/10.22067/jall.v12.i1.77205

چکیده

تحلیل گفتمان به‌عنوان یک رویکرد میان‌رشته‌ای در مطالعات و در قلمروهای مختلف اجتماعی استفاده می‎شود. تحلیل گفتمان انتقادی که ریشه در زبان‌شناسی انتقادی دارد در میان انواع گوناگون تحلیل گفتمان موضوع موردتوجه نورمن فرکلاف است. فرکلاف در تحلیل گفتمان انتقادی خود، به بررسی توصیف، تفسیر تعامل بین بافت و گفتمان و تبیین چگونگی تأثیر دوسویۀ ساختار اجتماعی و گفتمان می‌پردازد. بررسی رمان «الحرب فی بر مصر» اثر یوسف القعید با بهره‌گیری از رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی (CDA) فرکلاف و در پی پاسخگویی به کیفیت تحلیل انتقادی گفتمان رمان مذکور در سطوح توصیف، تفسیر و تبیین، مشخص می‌کند که نویسنده در سطح توصیف، با ایجاد تقابل‌ها و تضادهای معنایی و کاربرد واژگان خاص در پی بیان اندیشه‌های خویش است و در سطح تفسیر، به بافت موقعیتی، پیش‎فرض‌ها و میان‌متنی‌های گفتمان توجه دارد و چارچوب و موضوع مورد نظر خود را در قالب رمان و طی گفتمان‌ها بیان می‌کند و در سطح تبیین قصد دارد تأثیر ساختار اجتماعی در نوع گفتمان و تأثیر بازتولیدی که ‌این گفتمان می‌تواند در تغییر ساختار بگذارد را به تصویر کشد.

کلیدواژه‌ها

• تحلیل گفتمان انتقادی
• نورمن فرکلاف
• یوسف القعید
• "الحرب فی بر مصر"

مراجع

1. أمین، جلال. (1999). ماذا حدث للمصریین. مهرجان  القراءة للجمیع. مکتبة الأسرة.
2. بلور، مریل؛ بلور، توماس. (1389). مقدمه‌ای بر روند تحلیل گفتمان انتقادی. مترجمین: علی رحیمی و امیر حسین شاه بالا. تهران: جنگل، جادودانه.
3. عضدانلو، حمید. (1380). گفتمان و جامعه. چاپ اول. تهران: غزال.
4. فتوحی، محمود. (1395). سبک‌شناسی، نظریۀ‌ها، رویکردها و روش‌ها. چ سوم. تهران: سخن.
5. فرکلاف، نورمن. (1379). تحلیل انتقادی گفتمان/ نورمن فرکلاف. مترجم: فاطمه شایسته پیران و دیگران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
6. قجری، حسنعلی؛ نظری، جواد. (1392). کاربرد تحلیل گفتمان در تحقیقات اجتماعی. تهران: قدیانی.
7. القعید، یوسف. (1991). الحرب فی بر مصر. چ 5. القاهرة: مکتبة مدبولی.
8. کلانتری، عبدالحسین. (1391). گفتمان از سه منظر زبان شناختی. فلسفی و جامعه‌شناختی. تهران: نماد.
9. مکاریک، ایرناریما. (1384). دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر. مترجم: مهران مهاجر و محمد نبوی. چاپ دوم. تهران: آگه.
10. میرصادقی، جمال. (1382). ادبیات داستانی (قصة، رمانس، داستان کوتاه، رمان). چاپ چهارم. تهران:  بهمن.
11. یارمحمدی، لطف الله. (1393). درآمدی به گفتمان‌شناسی. چاپ دوم. تهران: هرمس.
12. آقا گل زاده؛ فردوس، غیاثیان؛ مریم سادات. (1386). «رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی». مجلۀ زبان و زبان شناسی. دوره 3. شماره 1. صص 54-39.

 

 Schiffrin Deborah, and Tannen Deborah and  Hamilton Heidi E. (2001). The Handbook of Discourse Analysis, USA: Blackwell.

Rogers, Rebecca. (2011). An Introduction to Critical Discourse Analysis in Education, Second Edition, New York: Routledge.