نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فرهنگیان ،ارومیه ، ایران،
چکیده
محمد ماغوط شاعر معاصر سوری یکی از پیشگامان شعر سپید در ادبیات عرب به شمار میرود. او در بسیاری از دیوانهای شعری خود از تناقض و تضاد بهعنوان یک ویژگی سبکشناختی و دینامیکی بهره جسته، و باعث شده است که شعرش از یکنواختی و جمود خارج شود، و پویایی قابلتوجهی به دست آورد. زیرا با واژگان و صور شعری غیرمنتظره، حسّاسیت خواننده را برانگیخته، و او را هرلحظه شگفتزده میکند. این تقابلها یکی از مهمترین شگردهای فنّی در شعر محمد ماغوط محسوب میشود. او در جمع دوگانهها تبحر خاصی داشته، و آن را به شکل هنرمندانهای در خدمت مضامین شعری خود درآورده است. وجود این پدیده در شعر او را باید در شخصیت متناقضش جستجو کرد، که خود نیز بدان اقرار نموده است: «من اینچنین هستم..این سرشت من است و نمیتوانم آن را تغییر دهم». کاربست تقابلهای دوگانهی مفهومی در شعر ماغوط بازتاب تجربهای است که شاعر آن را زیسته، و توانسته است ماهیت خود و جهان هستی را با همه تناقضهایش به تصویر کشد، لذا به جهت تبلور تقابلهای دوگانه مفهومی در شعر ماغوط که متأثر از شخصیت متناقض او است، پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی توصیفی به دنبال بررسی این مقوله در سه دفتر شعری (غم در مهتاب، اتاقی با میلیونها دیوار، و شادی حرفه من نیست) است. مهمترین یافته تحقیق این است که تقابلهای دوگانههای مفهومی در شعر ماغوط برای بیان دیدگاههای فکری، سیاسی و ایدئولوژیکی او به کار گرفته است، و شاعر با جمع تقابلها و استفاده از این شگرد، فضای شعر خود را از منظر مفهومی و زیباشناختی برای خواننده قابل تأمّل کرده است. با توجه به بسامد بالای متناقضنماها میتوان این شگرد را از ویژگیهای سبکی شعر او نیز برشمرد که در شعر کمتر شاعر معاصری میتوان آن را یافت.
کلیدواژهها
- آدم، لؤی، (2001). محمد الماغوط. وطن فی وطن (دراسة تجریبیة: تحلیلیة ـ ترکیبیة). الطبعة الأولی .دمشق: دار المدى،.
- احمدی، بابک. (1380). ساختار و تأویل متن. چاپ پنجم..تهران: مرکز.
- اسکولرز، رابرت. (1383). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمه: فرزانه طاهری.چاپ دوم تهران: آگه.
- بیدج ، موسی. (1373). شادی حرفه من نیست ( ترجمهی اشعار محمد الماغوط) تهران: موسسه ی فرهنگ و محراب اندیشه.
- خنسة، وفیق. (2002). ضمن کتاب نسر الدّموع، متسکع الأرصفة الحزینة (قراءات فی تجربة محمد الماغوط). الطبعة الأولی. دمشق:مؤسسة تشرین.
- الدیّوب، سمر. (2017). الثنائیات الضدیة؛ بحث فی المصطلح ودلالته. الطبعة الأولى. المرکز الإسلامی للدراسات الاستراتیجیة: العتبة العباسیة المقدسة.
- سویف، مصطفى.(1959). الأسس النفسیة للإبداع الفنی فی الشعر خاصة. الطبعة الثانیة.مصر: دار المعارف،
- شرتح، عصام. (2018). عالم الماغوط: دراسة جمالیة فی شعر الماغوط. الطبعة الأولی.دار الخلیج.
- صویلح، خلیل. (2002). اغتصاب کان وأخواتها (محمد الماغوط). الطبعة الأولی. دار البلد.
- فروید، زیگموند. (1382)، تعبیر خواب و بیماریهای روانی، ترجمه: ایرج پورباقر، تهران: آسیا.
- ماغوط، محمد، (2006). الأعمال الشعریة. چاپ دوم. دمشق: دار المدى للثقافة والنشر.
- مکاویک، ایرنا ریما. (1385). دانشنامه نظریههای ادبی معاصر. ترجمه: مهران مهاجر و محمد نبوی. چاپ دوم. تهران: خجسته.
- موسی، خلیل. (2003). بنیة القصیدة العربیة المعاصرة المتکاملة. دمشق: اتحاد کتاب العرب.
- همایی، جلال الدین.(1386). فنون بلاغت و صناعات ادبی.چاپ بیست و هفتم. تهران :هما.
- افخمی عقدا، رضا، محسن زمانی، وصال میمندی (1398). «بازتاب گفتمان انقلاب و قیام مسلحانه در لایههای سبکی شعر مظفر النواب با تکیه بر قصیده عبدالله الإرهابی». دو فصلنامه علمی زبان و ادبیات عربی. شماره 2. صص 106ـ86.
- پارسینژاد، کامران.(1382). «ساختارگرایی و ساختشکنی». مجله ادبیات داستانی. شماره 69. صص 38ـ35.
- حجو، فواز. (2007). «صورة الماغوط فی شعره». مجلة الموقف الأدبی. شماره 432. دمشق:اتحاد الکتاب العرب.
- حیاتی، زهرا.(1388). «بررسی نشانهشناختی عناصر متقابل در تصویرپردازی اشعار مولانا».فصلنامه نقد ادبی.سال 2. شماره 6. صص 24ـ7.
- فقس، روعة. (2014). صورة المرأة عند محمد الماغوط. مجلة جامعة البحث. المجلد 36. العدد 10.
- مشاهری فرد، عطیه و دیگران. (1395). «کارکرد تضاد و تقابل در زیباییشناختی تصاویر غزلیات عطار بر اساس آراء جرجانی» فصلنامه علمی ـ پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شماره 41. صص 51ـ81.
- نبیلو، علیرضا.(1392). «بررسی تقابلهای دوگانه در غزلهای حافظ». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی. دوره 21، شماره 74. صص 91ـ61.
- نصر آزادانی، ناهید و دیگران. (1396).«نشانهشناسی تقابلهای دوگانه در حکایت «دختر کعب» الهی نامه عطار با محوریت ترجیحی رمزگانهای رازداری و افشاگری». مجله جستارهای ادبی. شماره 197.صص2-23
)
ارسال نظر در مورد این مقاله