بازخوانی رمزگان‌شناختی اشعار محمد عفیفی مطر بر اساس سیاق سخن و طبقه‌بندی آن بر پایه نظریه دنیل چندلر

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• سید علی میرحسینی ¹
• سید عدنان اشکوری ²
• علی اسودی ²
• هومن ناظمیان ³
• عبدالله حسینی ²

¹ دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی، تهران

² استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی، تهران

³ دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی، تهران

10.22067/jallv13.i4.2102-1027

چکیده

رمزگان یا صورت تأویل شده رمز بر اساس سیاق سخن و چیدمان طولی و عرضی اجزای آن، یکی از مهم‌ترین و در عین‌ حال پیچیده­ترین طرق رسیدن به لایه­های نهان هر سروده یا نوشتار ادبی و کشف وجوه نامحسوس آن به شمار می­­آید که شاعر یا نویسنده در آن از رمز به گستره­ مشهودی بهره­برداری کرده باشد. نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی پس از ارائه تعریفی جامع از مفهوم رمز، با تکیه بر نظریه دنیل چندلر مبنی بر آفریده شدن رمزگان تازه از بطن رمز ادبی مستعمل و امکان طبقه­بندی آن در زیر مجموعه­های گوناگون مانند اجتماعی، سیاسی و یا حتی تفسیری و زبانی به بازخوانی شعر محمد عفیفی مطر می­پردازد. این بازخوانی به بررسی سیاقی سروده وی یعنی تبیین تأثیرپذیری هر رمز از واژگان و تعابیر هر عبارت و میزان این اثربخشی در آفرینش معانی تازه و بدیع اهتمام دارد. این پژوهش قصد دارد تا نوآوری محمد عفیفی مطر در سرودن اشعار عمیق و لایه­­بندی شده با به‌کارگیری رموز مستعمل ادبی و خلق رمزگان تازه به‌ واسطه آن‌ها را شرح داده و حاصل را به یاری نظریه دنیل چندلر طبقه­بندی نماید. شاعر همواره در تلاش بوده است تا از رمز تنها بهره­برداری ادبی نکرده بلکه با استفاده از آن سعی داشته تا گاهی در لباس یک مصلح اجتماعی و گاه در کسوت یک ناقد سیاسی به اصلاح جامعه و نقد وضع سیاسی مواجه با خود بپردازد؛ وی در این امر تنها به شرح نقطه ضعف موجود اکتفا نکرده و به طرح راه­ حلی مطلوب از نظر خود نیز پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

• شعر معاصر
• رمزگشایی
• رمزگان
• محمد عفیفی مطر
• دنیل چندلر

---

مراجع

1. . قرآن کریم

   2. ابن جعفر، قدامة (1933). نقد النثر. تصحیح طه حسین و عبدالحمید العبادی.القاهرة: مطبعة دار الکتب المصریة.
   3. ابن منظور (1994). لسان العرب. بیروت: دار الفکر.
   4. احمد، محمد فتوح .(1977). الرمز و الرمزیة فی الشعر المعاصر.القاهرة: دار المعارف.
   5. اسماعیل، عزالدین .(بی تا). الشعر العربی المعاصر قضایاه و ظواهره الفنیة و المعنویة. بیروت:دار العودة.
   6. اغبال، رشیدة. (بی تا). الرمز الشعری لدى محمود درویش. القاهرة: مکتبة نهضة مصر.
   7. البستانی، بطرس. (بی تا). محیط المحیط. بیروت: دار الکتاب العربی.
   8. پورنامداریان، تقی. (1386). رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
   9. الجندی، درویش .(1958). الرمزیة فی الادب العربی.القاهرة: دار نهضة مصر.
   10. الجیوسی، سلمی الخضراء .(بی تا). الاتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث. بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیة.
   11. حافظ، شمس­الدین محمد .(بی تا). دیوان. به تصحیح علامه قزوینی و قاسم غنی.تهران: پیام عدالت.

   12.دهخدا، علی اکبر. (بی تا). لغت­نامه. تهران:موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

   13.الزمخشری، محمود بن عمر.(بی تا).الکشاف عن حقائق غوامض التتریل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل. بیروت: دار الکتاب العربی.

   14.سجودی، فرزان. (1387). نشانه­شناسی کاربردی.تهران: چاوشگران نقش.

   15.شحاتة، محمد سعد.(٢٠٠٣). العلاقات النحویة و تشکیل الصورة الشعریة عند محمد عفیفی مطر. القاهرة: الهیئة العامة لقصور الثقافة.

   16.شمیسا، سیروس. (1370).بیان. تهران: انتشارات فردوس.

   17.ضیف، شوقی وآخرون .(2004).المعجم الوسیط.مصر: مکتبة الشروق الدولیة.

   18.طباطبایی، سید محمدحسین. (بی تا). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت:دار المطبوعات.

   19.طبرسی، فضل بن حسن (بی تا). مجمع البیان، لبنان: دار علوم بیروت .

   20.عباس، احسان (1999).فن الشعر، بیروت: دار صادر.

   21.عشری زاید، علی (1997). استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر، مصر: دار الفکر العربی.

   22.علوش، سعید (1985). معجم المصطلحات الادبیة المعاصرة. بیروت:دار الکتاب اللبنانی.

   23.غنیمی هلال، محمد. (بی تا). الادب المقارن، بیروت: دار الثقافة.

   24.------.النقد الادبی الحدیث. القاهرة: دار مصر للطبع و النشر.

   25.مطر، محمد عفیفی. (1977)، اوائل الزیارات الدهشة، القاهرة، دار الشرقیات.

   26.------، (1988).الاعمال الشعریة الکاملة، القاهرة: دار الشروق.

   27.مناف، علاء هاشم (2011).نظریة العقل العربی"الرویة و المنهج". بیروت: التنویر للطباعة و النشر و التوزیع.

   28.هاشم، سامی (1981)، المدارس و الانواع الادبیة. بیروت:المکتبة المصریة.

   29.قادری، آزاده، سیدی، سید حسین (1399.«خوانشی نشانه­شناختی با رویکردی لایه­ای از زبان شعری امل دنقل مطالعه موردی قصیده «البکاء بین یدی زرقاء الیمامة» مجله زبان و ادبیات عربی. دوره دوازدهم. شماره 1. صص 76-60 . (Doi:10.22067jall.v12.i1.66268)

   30.عزیزی، نعمت، نظری، علی، میرزایی الحسینی، سید محمود (1397)، تکنیک­های تصویرسازی آمریکا در شعر معاصر فلسطین (با تاکید بر نماد و نقاب)، مجله زبان و ادبیات عربی.دوره دهم. شماره19.صص219-195. (Doi:10.22067/jall.v10i19.61674).

   31-Chandler, Daniel (2007). Semiotics the basics. Second edition, London & NY, Routledge Taylor and Francis Group