نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
3 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
چکیده
هدف اساسی در دانش تصویرشناسی بازنمایی تصاویر اقوام و ملل در آثار ادبی ملتی دیگراست و سفرنامهها ازجمله متون مهمی هستند که سفرنامهنویس از رهگذر سفر به کشورهای دیگر دیدگاه خود را به تصویر میکشد. این تصاویر از یک‌سو ویژگیهای مردم آن کشورها را بازتاب میدهد و از سوی دیگر ویژگیهای فردی و قومی سفرنامهنویس را آشکار میسازد.این هدف همانی است که در این جستار در پی آن بودهایم تا با شناسایی و تحلیل سفرنامة ابن بطوطه، در جایگاه یکی از آثار مهم ادبیات سفرنامهای در ادبیات عرب انواع تصاویر شهرهای شرقی و غربی ایران قرن هشتم را شناسایی و دلایل نگرش ابن بطوطه را تحلیل و تفسیر کنیم و تا حدّی به شناخت ابن بطوطه دست‌یابیم.در این راستا با روشی توصیفی ـ مقایسه‌ای تصویر ایرانیان را در دو حوزة شهرهای شرقی و غربی در سه نوع تصویر مثبت، منفی و خنثی و بر اساس شاخصههای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مذهبی و سیاسی تقسیمبندی کردیم.ضرورت انجام این پژوهش از این جهت است که برای نخستین بار شهرهای شرقی و غربی ایران قرن هشتم با هم مقایسه میشود و نگاه یک جهانگرد مراکشی به ایرانیان تجزیه و تحلیل میشود.نتایج این تحقیق نشانگر این است که از مجموع 48 تصویر استخراجشده نظر ابن بطوطه مراکشی در حدود 80 درصد تصاویر ایرانیان مثبت و20 درصد آن منفی است. دلایل این نگرش مثبت ریشه در شباهتهای اجتماعی و فرهنگی میان ایران و طنجه دارد و نیز به سامان بودن اوضاع ایران نسبت به دیگر کشورها و سرزمینها. همچنین در مجموع تصاویر شاهد وضعیت مناسبتر اقتصادی شهرهای غربی ایران نسبت به شهرهای شرقی هستیم که به علت تخریب گسترده زیرساختهای اقتصادی شهرهای شرقی ایران پس از حمله مغولان از جمله بازارها و کاروانسراها بوده است.
کلیدواژه‌ها
.ابن بطوطه. (1992). تحفةالنظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار. بیروت: دارصادر.
2.ابن بطوطه. (1361). رحله ابن بطوطه.ترجمه: محمد علی موحد،. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- بیانی، شیرین. (1352). زن در ایران عصر مغول. تهران: دانشگاه تهران.
- حموی،یاقوت (1380). معجم البلدان. ترجمه: منزوی، علینقی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
- دهخدا،علی اکبر(1361). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
- زرین‌کوب، عبدالحسین. (1378).تاریخ ایران بعدازاسلام. تهران: امیرکبیر.
- غزالی، ابو حامد محمد (1366). احیاء علوم الدین، ربع عبادات. ترجمه: مؤید الدین خوارزمی. چاپ دوم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- کراچکوفسکی، ایگناتی یولیانوویچ.(1379). تاریخ نوشته‌های جغرافیایی در جهان اسلام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- گویارد،ام.اف. (1374). ادبیات تطبیقی. ترجمه: دکترعلی اکبرخان محمدی. تهران: نشرپاژنگ.
- قلقشندی، احمد بن علی (1380). جغرافیای تاریخی ایران در قرن 9 برگرفته از کتاب قلقشندی صبح الاعشی فی صناعة الإنشاء. ترجمه: محجوب زویری. تهران: وزارت امور خارجه.
- موسوی بجنوردی، کاظم. ( 1369). دایرة المعارف بزرگ اسلامی . ج3. تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
- محبتی، مهدی. (1389). پوشش و حجاب زن در ادبیات فارسی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
- بحرانیپور، علی. (1388). «اصناف و صنایع در بازار شیراز در سده هفتم و هشتم». فصلنامه تاریخ ایران. شماره 5/62. ص 1-25.
- پروینی، خلیل. کنجوریان، فرشته (1388). «بررسی سفرنامة ابن بطوطه از منظر ادبیات تطبیقی». نشریة ادبیات تطبیقی. شمارة 1. ص 19-37.
- صدیقی، بهار. حسینی، سیدمحمدباقر. (1399). «خوانش دیدگاه زبانشناختی ابن خلدون بر بنیان انگارة سوسور». فصلنامه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد. سال12، شماره1. ص1-16.
- خیراندیش، عبدالرسول. منصوری، علی. (1391).«منازعات اجتماعی درون شهری شیراز در قرن هشتم و نقش عوامل بیرونی در آن». فصلنامه دانشگاه الزهرا. سال22. شماره 16.ص47-62.
- گنجی، نرگس. اشراقی، فاطمه. (1393). «تصویر ایران و ایرانیان در سفرنامة ابن بطوطه«. مجلة کاوش نامة ادبیات تطبیقی. شمارة 15. ص157-180.
- قبول، احسان و همکاران (1397). «تصویرشناسی زنان در سفرنامة ابن بطوطه». مجله زن در فرهنگ و هنر. دورة 10، شمارة 4 . ص 595-612 .
- موسوی، مصطفی. (1384). «واژگان ترکی و مغولی جهانگشای جوینی». مجله آینه میراث. ش:30-31. ص 57-89.
- نانکت، لاتیشیا. (1390). «تصویرشناسی به منزله خوانش متون نثر معاصر فرانسه و فارسی». ترجمه: دقیقی، مژده. ادبیات تطبیقی. شماره: 3. ص100-115.
- کنجوریان، فرشته. ( 1387). «بررسی ادبی و هنری سفرنامه ابن جبیر و ابن بطوطه». پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه تربیت مدرس.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله