بازآفرینی ضدقهرمان یهودا در شعر عبدالعزیز مقالح

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• شهرام امیری ¹
• علی نجفی ایوکی ²
• حسین ایمانیان ³

¹ دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه کاشان، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، ایران

³ استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، ایران

https://doi.org/10.22067/jallv13.i3.2101-1008

چکیده

ضدقهرمان یا «آناتاگونیست» -که در زبان عربی برابرنهاده آن «اللابطل» است- در شمار شخصیت‌های طردشده تاریخ هست که به علت نوعی رفتار ناهنجار در مقابل قهرمان‌های اسطوره‌ای در ضدونقیض‌های دراماتیکی قرارگرفته‌ است. شاعران معاصر عربی برای بیان تجربه معاصر و القای دغدغه‌های شخصی و جمعی به مخاطب، در کنار هم ذات پنداری باشخصیت قهرمانان، به فراخوانی ضدقهرمان‌ها نیز پرداخته‌اند که القاگر عملی نشدن ایده‌ها و آرمان‌های مردمی، احساس نارضایتی و ناامیدی، بی‌کفایتی حاکمان عرب، خیانت‌ها و... است. در میان ضدقهرمان‌ها، شخصیت یهودای اسخریوطی که در تاریخ، سمبل خیانت و دورویی است، کهن‌الگو و بازتاب‌دهنده بی‌ثباتی و بی‌کفایتی حاکمان عرب در اداره جامعه به شمار می‌آید. عبدالعزیز مقالح (1937) شاعر معاصر یمن، ازجمله شاعرانی است که در بستر شعر خود برای انتقال تجربه‌های شخصی و غیرشخصی، از این چهره مطرود دینی بهره برده است و به کمک آن کوشیده ادیبانه مخاطب خود را نسبت به زمانه ناهمساز و ناهمگون آگاه سازد.     ازاین‌رو پژوهش حاضر تلاش دارد با رویکرد تحلیلی و به شیوه توصیفی تحلیلی به‌نقد و تحلیل دو سروده «عصر یهوذا» و «یهوذا» شاعر بپردازد و از علل فراخوانی و کاربست آن ضدقهرمان در متن شعری پرده بردارد؛ با این ایده که اگر شعر وی از این زاویه مورد کنکاش قرار نگیرد، چهره حقیقی شعرش در سایه‌روشن ابهام باقی خواهد ماند. چنین استنباط می‌شود که شخصیت یهودا، معادلی از دشمن سیاسی است که حکمرانی دنیای معاصر را به دست گرفته و مقالح کوشیده از رهگذر سرایش آن متن، مخاطب خود را متوجه سیطره خیانت و دورویی در دنیای معاصر بنماید.

کلیدواژه‌ها

• کهن‌الگو
• ضدقهرمان
• تقابل گرایی
• یهودا
• عبدالعزیز مقالح

مراجع

1. کتاب‌نامه

   1. الکتاب المقدس.
   2. ابراهیم، نبیله (د.ت). فن القصّ. مصر: دار الغریب.
   3. الجلبوب، طاهر مسعد (2007). بناء القصیدة الحدیثة فی أعمال عبدالعزیز المقالح. بیروت: المووسة الجامعیّة للدراسات و النشر و التوزیع.
   4. حسینی خاتون‌آبادی، میر محمدباقر بن اسماعیل (1375). ترجمه اناجیل اربعه. به کوشش رسول جعفریان. تهران: نقطه.
   5. رواشده، سامح (1995). القناع فی الشعر العربی الحدیث. جامعه موتة: مطبعه کنعان.
   6. سامیّة، إدریس (2014). البطل المضاد فی روایة دمیة النار لـمفتی بشیر. جامعة عبدالرحمان میره: کلیة الآداب و اللغات.
   7. شکری، عباس (2012). حقیقت و ادبیات، ده جستار در شناخت ادبیات. (بی نا): (بی جا).
   8. الشیبی، کامل مصطفی (1967). الحلاج موضوعاً للأداب والفنون العربیة والشرقیة قدیماً و حدیثا. بغداد: المعارف.
   9. عشری زائد، علی (2006). استدعاء الشخصیات التراثیّة فی الشعر العربی المعاصر. القاهره: دار غریب.
   10. القزوینی، الخطیب (2009). الإیضاح فی العلوم البلاغة. بیروت: المکتبة العصریة.
   11. کمبل، جوزف (1394). ت‍و آن‌ ه‍س‍ت‍ی: دگ‍ردی‍س‍ی‌ در اس‍ت‍ع‍اره‌ ه‍ای‌ دی‍ن‍ی‌. مترجم مینا غرویان. تهران: نشر دوستان.
   12. المقالح، عبدالعزیز (1986). الدیوان. بیروت: دار العودة.
   13. مکّی، ابراهیم (1371). شناخت عوامل نمایش. چاپ دوم. تهران: انتشارت سروش.
   14. میلر و.م (1312). تفسیر انجیل لوقا. تهران: بروخیم.
   15. ناظر زاده کرمانی، فرهاد (1383). درآمدی بر نمایشنامه‌نویسی. تهران: انتشارات اساطیر.
   16. هلی، هنری (1378). راهنمای کتاب مقدس. ترجمه جسیکا باباخانیان و همکاران.هلند: آرک.
   17. هلال، محمد غنیمی (2008). الادب المقارن. الطبعة التاسعة. مصر: نهضة مصر.
   18. الهواری، احمد ابراهیم (1976). البطل المعاصر فی الروایة المصریة. بغداد: دار الحریة للطباعة.
   19. حیدریان شهری، احمدرضا (1394). «بازخوانی سفر قهرمان در داستان هفت خوان رستم و معلقه عنترة بن شداد عبسی». مجله زبان و ادبیات عربی. شماره سیزدهم. صص57-29.
   20. خلاف، الیاس (2014). «شخصیتا البطل واللابطل کمفهومین أدبیین». مجلة جامعة البعث. المجلد 36. العدد 25. صص 15-30.
   21. نجفی ایوکی، علی (1389). «اسطوره های برجسته در شعر عبد الوهّاب البّیاتی». مجله زبان و ادبیّات عربی. شماره دوم. صص 230-205.

    

   22. 22Brombert victor(1999). In praise of antiheroes: figures and themes in modern Europeanliterature. chicago,univerof. Chicageo: press

   .Baldick,C (2001).The Oxford Dictionary of Literary terms. Oxford: oxford university press.