جنس شخصیّت‌ها و کارکرد تربیتی آن‌ها در داستان‌های کودک زکریا تامر (مطالعه موردی: نصائح مهملة)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

• احمد لامعی گیو

دانشیار گروه زبان وادبیات عربی دانشگاه بیرجند، ایران

https://doi.org/10.22067/jallv13.i3.87330

چکیده

ادبیّات کودک و نوجوان خاستگاه ارزش‌ها و آرمان‌های یک جامعه می‌باشد که باید در روح و جان قشر مهمّی از افراد جامعه، یعنی کودکان و نوجوانان، نهادینه شود؛ چراکه آینده‌ساز و امید تعالی جامعه می‌باشند. این حوزه از ادبیّات، تفاوت‌های بسیاری با ادبیّات بزرگسال دارد؛ چنانکه عناصر داستان کودک باید متناسب با ویژگی‌ها، آرزوها و استعدادهای کودک باشد. تنها کسانی در این بخش از ادبیّات موفّق خواهند بود که به پختگی و دانش کافی دست یافته باشند. زکریا تامر، ادیب معاصر سوری، از جمله نویسندگانی می‌باشد که در این عرصه توفیق یافته و توانسته است داستان‌های ارزشمند و ماندگاری بنگارد. این پژوهش کوشیده است تا عنصر شخصیّت را از نظر جنس شخصیّت‌ها، در مجموعه‌ داستانی نصائح مهملة زکریا تامر با روش توصیفی-تحلیلی، مورد مطالعه و مداقّه قرار دهد. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که زکریا تامر انواع شخصیّت‌ها را، اعمّ از انسانی، حیوانی، پدیده‌های طبیعی و مصنوعی، به کار برده است. در برخی از داستان‌ها، یک نوع شخصیّت و در برخی دیگر تلفیقی از این انواع به چشم می‌خورد؛ شخصیّت‌های حیوانی بسامد بالاتری دارند و نقش محوری را ایفا می‌نمایند. علّت این امر را می‌توان در ویژگی‌های روانشناختی کودکان جست. نوع حیوانی که برمی‌گزیند، مطابق با ویژگی‌های شخصیّت آن حیوان است. تامر در پس هر داستان، پیام آموزشی و تربیتی مهمّی دارد و آن‌را در گفتار و کنش شخصیّت‌ها می‌پیچد. درک این پیام برای مخاطب، چندان دشوار نیست؛ زیرا استفاده از قیدها و حکمت‌های مندرج در گفتار و کردار شخصیّت‌ها، مخاطب را برای فهم پیام، یاری می‌نماید.
 

کلیدواژه‌ها

• ادبیّات کودک
• زکریا تامر
• نصائح مهملة
• جنس شخصیّت
• آموزش و تربیت

مراجع

1.  

   1. ادیب، عزّت. (1984م). أعضاء اتحاد الکتّاب العرب فی القطر السوری و الوطن العربی. دمشق: إتّحاد الکتّاب العرب.
   2. بریغش، محمّدحسن. (1996م). أدب الأطفال (أهدافه، سماته). الطبعة الثانیة. بیروت: مؤسسة الرسالة.
   3. بشور، نجلاء نصیر. (2012م). أدب الأطفال العرب، بیروت: مرکز دراسات الوحدة العربیّة.
   4. تامر، زکریا. (2010م). نصائح مهملة. الطبعة الأولی. بیروت: دار­ الحدائق.
   5. الجرادی، إبراهیم. (2011). زکریا تامر مسامیر فی خشب التوابیت. دمشق: اتحاد الکتّاب العرب.
   6. الحدیدی، علی. (1989م). فی أدب الأطفال. الطبعة الخامسة. القاهرة: مکتبة الأنجلو المصریة.
   7. حسن عبدالله، محمّد. (1992م). قصص لأطفال. أصولها الفنیّة وروّادها. القاهره: العربی للنشر و التوزیع.
   8. (2001م). قصص الأطفال و مسرحهم. القاهره: دار قباء.
   9. حکیمی، محمود و کاموس، مهدی.(1393ش). مبانی ادبیّات کودک و نوجوان. چاپ سوم. تهران: آرون.
   10. حمود، ماجدة. (2000م). ﻣﻘﺎرﺑـﺎت تطبیقیّة ﻓﯽ اﻷدب اﻟﻤﻘﺎرن. دمشق: إتحاد الکتّاب العرب.
   11. رینولدز، کیمبرلی. (2014م). أدب الأطفال. ترجمة هبة نجیب مغربی. الطبعة الأولی. القاهرة: هنداوی.
   12. سیّد حسینی، رضا. (1357). مکتب­های ادبی. چاپ اول. تهران: کتاب زمان.
   13. الصمادی، امتنان عثمان.(1995م). زکریا تامر و القصة القصیرة. عمّان: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
   14. عبدالرحیم، سامر. (1422). الشخصیّات التراثیة فی أعمال زکریا تامر القصصیة. نابلس: جامعة النجاح الوطنیة.
   15. عبدالفتّاح، إسماعیل.(2000م). أدب الأطفال فی العالم المعاصر. القاهرة: مکتبة الدار العربی للکتاب.
   16. عید، عبد الرزاق. (1989م). العالم القصصی لزکریا تامر (وحدة البنیة الذهنیة الفنیّة فی تمزّقها المطلق). بیروت: دار­الفارابی.
   17. فرنی، محمود. (2009م). «جائزة ملتقی القصّة القصیرة الأولی تذهب إلی زکریا تامر». جریدة القدس العربی. عدد 638.
   18. الفیصل، سمر روحی. (1995م). «الحیوانـات المسـرجة ومرتکزات القص الثلاثة عند زکریا تامر». مجلة الناقد. العدد 82. صص74-79.
   19. کامبلّ الیسوعی، رُوبرت ب. (1431). أعلام الأدب العربی المعاصر(سیر وسیر ذاتیة). الطبعة الأولی. المجلّد الأوّل. قم: ذوی القربی.
   20. ملکیان, مصطفی. (1394). در رهگذار باد و نگهبان لاله. جلد دوم. تهران: نگاه معاصر.
   21. میرصادقی، میمنت. (1367ش). عناصر داستان. چاپ دوم. تهران: انتشارات سخن.
   22. نجیب،أحمد. (1983م). فنّ الکتابة للأطفال. الطبعة الثانیة. بیروت: دار اقرأ.
   23. الهیتی، هادی نعمان. (1977م). أدب الأطفال. القاهرة: الهیئة المصریّة العامّة للکتاب.
   24. نیازی، شهریار و محمدی، اویس. (1391). «تحلیلی روانکاوانه از داستان «سیاه زنگی» از کتاب «شیهه اسب سفید» زکریا تامر». مجله زبان و ادبیات عربی. دوة 4. شماره هفتم. صص 178-206