معناداری قصیده النثر از منظر مبانی هرمنوتیک گادامر (تحلیل نمونه‌هایی از اندیشه‌ها و اشعار ادونیس و انسی الحاج)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• فرشید ترکاشوند ¹
• معصومه رحیمی ²

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی ،ایران

² دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی ،ایران

https://doi.org/10.22067/jallv14.i2.2104-1044

چکیده

قصیدة النثر در چارچوب تفکر جنبش ادبی «مجله لبنانی شعر» و به مثابه‏ نمود ادبی از اندیشه‏ی هستی‏شناسانه‏ی این جنبش، به دنبال کشفِ گونه‏ی دیگر از جهان و روابط میان اشیاء است. در این نمود ادبی، زبان شعر ساختار از پیش طراحی‌شده را رها ساخته و هستیِ دیگرگونه را به نمایش می‏گذارد. ازاین‌رو، فهم چنین متونی که دارای معانی فلسفی است در چارچوب نظریه‏های ادبی و نقدی میسر نیست و از این طریق نمی­توان گستره‏ی معنایی آن متون را تحلیل نمود و ممکن است تحلیل‌ها به تک‏معنایی و سلطه مؤلف ختم شود. بر این اساس دریافت ابعاد معنایی چنین متونی مستلزم کاربست رویکردهای فلسفی است. هرمنوتیک فلسفی که بر بنیادهای فلسفه‏ی هستی‏شناسانه استوار است در باب تفسیر متن امکان دریافت‏های وسیعی را برای خواننده‏ فراهم می‏کند. در راستای ضرورتِ یافتن رویکردی معناگرا برای تحلیل این نوع ادبی و پرده برداشتن از وجوه ادبیّت و زیبایی خاص آن، در این جستار از یک‌سو با کاربست تئوری گادامر- فیلسوف آلمانی به تفسیر سطرهایی از قصیدة النثر پرداخته شده است و از طرف دیگر همسویی نگاه نظریه‏پردازان قصیدة النثر با مبانی هرمنوتیک فلسفی در خصوص مسائلی از جمله سنت، زبان و روش‏گریزی - مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در باب نتایج به ‌ویژه آنچه از تحلیل نمونه‌ها به‌دست‌آمده باید گفت اندیشه‌های ادونیس یا انسی الحاج و یا دیگر صاحب‌نظران مجله لبنانی شعر در بسیاری از مؤلفه‏های خود با مبانی هرمنوتیک گادامر همسو هستند به ‌ویژه در باب نفی نگاه ابزارنگری به زبان و هستی بخشی به آن، تعهد به سنت‏های سیال و زوال‏ناپذیر.

کلیدواژه‌ها

• هرمنوتیک فلسفی
• قصیده النثر
• گادامر

مراجع

1.  

   1. ادونیس (1996). الأعمال الشعریة: أغانی مهیار دمشقی و قصائد أخری. ج 1. دار المدی للثقافة و النشر.
   2. ---- (1391). پیش درآمدی بر شعر عربی. ترجمه: کاظم برگ نیسی. تهران: نشر نی.
   3. ---- (1981). سیاسة الشعر. بیروت: دار الآداب.
   4. ---- (2012). زمن الشعر، ط: 7. بیروت: دارالساقی.
   5. ---- (1988). مفرد بصیغة الجمع. بیروت: دار الآداب.
   6. احمدی، بابک (1380). ساختار و تأویل متن. چاپ اول. تهران: نشر مرکز.
   7. پالمر، ریچارد (1390). علم هرمنوتیک. ترجمه: محمد سعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس.
   8. الحاج، أنسی (1994). الرأس المقطوع. لبنان. بیروت: دارالجدید. الطبعة الثالثة.
   9. حمود، محمد (1996). الحداثة فی الشعر العربی المعاصر. ط 1. بیروت: الشرکة العاملیة للکتاب.
   10. عزام، محمد (1995). الحداثة الشعریة. دمشق: إتحاد کتّاب العرب.
   11. علاق، فاتح (1388). مفهوم شعر از دیدگاه شاعران پیشگام عرب. ترجمه: سید حسین سیدی. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
   12. ملپاس، جف و نیکولاس دیوی (1394). گادامر و زیباشناسی او. تهران: ققنوس.
   13. المناصره، عزالدین (2002). اشکالیات قصیدة النثر. عمان: الجامعة الأردنیة.
   14. واعظی، احمد (1386). درآمدی بر هرمنوتیک. چاپ چهارم. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه و اندیشه اسلامی.
   15. همیلتون، ادیت (1376). سیری در اساطیر یونان و رم. ترجمه: عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.
   16. ابراهیمی دینانی، آرزو و رضی، احمد (1397). «تاثیرپذیری ادونیس از المواقف نفّری در دیدگاه های شاعرانه». مجله زبان و ادبیات عربی. دوره 10. شماره 19. صص 1-33. DOI: 10.22067/JALL.V10I19.36339
   17. ادونیس. (1996). «فی قصیدة النثر». نظریة الشعر. دمشق: منشورات وزارة الثقافة.
   18. ترکاشوند، فرشید (1398). «واکاوی چیستی معنا و زیبایی در قصیده النثر با تکیه بر اندیشه های ادونیس و انسی الحاج». پژوهش ادبیات معاصر جهان. دوره 24.شماره 2. 335-356.10.22059/jor.2017.211116.1413 DOI:
   19. الحاج،انسی (1996). «مقدمة لن». نظریة الشعر. دمشق: منشورات وزارة الثقافة.
   20. حاجیان، خدیجه و زهرا داوری (1394). «وجود هرمنوتیک فلسفی در شعر حافظ؛ تأملی هستی شناسانه». کهن نامه ادب پارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. دوره 6. شماره 1. صص 95-111.
   21. الخال، یوسف(1963). «مفهوم القصیدة الحدیثة». مجلة «شعر». عدد 27. سنة 7.
   22. زواریان، زهرا و بیژن عبدالکریمی (1393). «تأویل و فهم شعر از نظر هرمنوتیک فلسفی». مجله حکمت و فلسفه. شماره اول. صص 25-44.
   23. گرگین، محمود. (1384). «معنی مثنوی یا معرفت دیالکتیکی در مثنوی مولانا».کتاب ماه و ادبیات. شماره 95. صص118-135.
   24. نصری، عبدالله. (1384). «نگاهی به هرمنوتیک گادامر». مجله زبان و ادب. شماره 24. صص195-207.
   25. آزاد، علیرضا. (1393). مبانی فهم قرآن و هرمنوتیک فلسفی. مقطع دکتری دانشگاه فردوسی مشهد.
   26. داوری گراغانی، زهرا. (1387). شعر به مثابۀ متن(بررسی و تطبیق اندیشه گادامر و پل ریکور در باب شعر). مقطع کارشناسی ارشد. دانشگاه هنر.