واکاوی جلوه‌های کهن‌الگوی آنیموس در شعر نازک الملائکه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• طاهره میرزاده صوغانی ¹
• علی اکبر احمدی چناری ²
• علی اصغر حبیبی ²

¹ دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری،سبزوار ،ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل، ایران

https://doi.org/10.22067/jallv13.i3.2106-1055

چکیده

در الگوی روانکاوی یونگ، ساحت روان هر انسان متشکل از دو عنصر نرینه و مادینه است که فقط قطب موافق آن عیان است و دیگری در درون، نهفته است. آنیموس یا نرینة درون، ساحت مردانة وجود هر زن است که مسئول خلق و خو و روحیات مردانه است و به طور ناخودآگاه بر رفتار، عملکرد، گفتار و حیات روانی زن اثر می­ گذارد. در باور یونگ اگر زن بتواند این نیروی درونی را مهار کند و با او از در سازش در آید از ویژگی­های مثبت آن که عموما صفات خاص مردانه هستند، برخوردار می­شود و برعکس اگر نتواند آن را کنترل کند، خصائص منفی مردانه بر او غلبه می­کند. نمود بیرونی این نیروی درونی در محصولات ذهنی زنان به شکل­های مختلفِ مثبت و منفی بروز می­کند. شعر زنانه یکی از تجلیگاه­های اصلی بروز و ظهور آنیموس است. هدف جستار حاضر، کشف جلوه­ها، دلالت­ها و معانی پنهان آنیموس در شعر نازک الملائکه است که از او به عنوان یکی از پرچمداران انقلاب فرمی و محتوایی در شعر معاصر عربی یاد می­شود. نبود تحلیلی روشمند دربارة موجودیت مردانه در شعر نازک بر مبنای یک رویکرد روانشناختی به عنوان ضرورت این مقال تشخیص داده شد. نتایج نشان می­دهد، شاعر طی جریان فردیت­یابی خود، گاه با نبمة مردانه وجود خود به تفاهم و آرمش می­رسد و گاه با او  به کشمکش می­پردازد و از این طریق حیات روانی­اش به مخاطره می­افتد. همچنین غلبة نومیدی بر کلیت شعر او بیانگر آن است که شاعر در جریان کشمکش با این نیروی اثرگذار، غالبا ناموفق بوده بنابراین جنبه­های منفی آنیموس در قیاس با جنبه­های مثبت در شعر او نمود بیشتری دارد.

کلیدواژه‌ها

• ناخودآگاه جمعی
• کهن الگوی آنیموس
• یونگ
• نازک الملائکه

مراجع

1.  

   1. أبوغالی، مختار.(2006). الأسطورة المحوریة فی الشعر العربی المعاصر. القاهرة:لهیئة المصریة العامة للکتاب.
   2. بقاعی، ایمان یوسف.(1995). نازک الملائکه والتغییرات الزمنیة. بیروت: دارالکتب العلمیة.
   3. بولن، شینودا، (1384) نمادهای اسطوره‌ای و روانشناسی زنان. ترجمه: آذر یوسفی. چاپ پنچم.تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
   4. زکی، أحمد کمال. (1979). الأساطیر. ط2.بیروت:دارالعودة.
   5. السواح، فراس. (1988). مغامرة العقل الأولى.ط.11سوریا: أرض الرافدین.
   6. سیاسی، علی‌اکبر.(1370).نظریه‌های شخصیت یا مکاتب روانشناسی. تهران: دانشگاه تهران.
   7. طسوجی، عبدالطیف. (1390). هزار و یک شب.گلستان: نشر مهتاب
   8. عبود، حنا.(۱۹۹۹). النظریة الادبیة الحدیثه و النقد الأسطوری. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
   9. فیدوح، عبدالقادر.(1992). الإتجاه النفسی فی نقد الشعر العربی. دمشق:اتحادالکتاب.
   10. گرین، ویلفرد؛ لیبر ارل، مورگان لی و جان ویلینگهم (1383). مبانی نقد ادبی، ترجمه: فرزانه طاهری،، چاپ سوم. تهران: انتشارات نیلوفر
   11. الملائکة، نازک، (1997م). دیوان، ج أول، بیروت: دارالعودة.
   12. یونگ، کارل گوستاو. (1370). خاطرات، رؤیاها، اندیشه‌ها، مترجم: پروین فرامرزی، چاپ اول. مشهد: آستان قدس رضوی.
   13. _________________. (1392).انسان و سمبول‌هایش، مترجم: محمود سلطانیه، چاپ نهم تهران: جامی.
   14. احمدی چناری، علی اکبر (1392). « بررسی تطبقی مفهوم مرگ در چکامة سرزمین ویران الیوت و اشعار سیاب بر مبنای نطریة کهن­الگوها».مجلة زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد. شماره8. صص: 1-28.
   15. اسمعلی­پور، مریم (1397). «تحلیل ابعاد مختلف کهن­الگوی آنیموس در افسانه­های ایرانی»، مجله متن­پژوهی ادبی، سال 22. شماره 28. صص: 196-173.
   16. پورالخاص، شکرالله و جعفرعشقی. (1393). «نمودهای سودمند کهن‌الگوی آنیموس در ادب پارسی»، فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره­شناختی.شماره 35. صص 63-89.
   17. جعفری، طیبه (1389). «تحلیل سندبادنامه از دیدگاه روان­شناسی یونگ »، مجلة ادب­پژوهی دانشگاه گیلان، شماره 12. صص 103-118.
   18. حسینی، مریم (1386)، «رمزپردازی نردبان در شعر مولوی»، کاوش­نامة دانشگاه یزد، شماره 15، صص 9-40.
   19. حسینی، مریم (1387)، «نقد کهن­الگویی غزلی از مولانا»، فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره۱۱، صص۹۷-۱۱۸.
   20. راه­چمنی، زهرا و عباس عرب (1396).«بررسی کهن­الگوی مادر مثالی در شعر بدر شاکر السیاب». مجلة زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره: 17، ص: 85-102.
   21. صرفی، محمدرضا و جعفر عشقی. (1387)، «نمودهای مثبت آنیما در ادبیات فارسی»، فصلنامه نقد ادبی. سال اول، شماره 3. صص 59-88.
   22. علی­رضایی، قدرت الله، غلام­رضا سالمیان، فاطمه کلاهچیان و جهانگیر کرمی، (1387). « بررسی نمود کهن­الکوی آنیموس در شعر ژاله قائم­مقامی». فصلنامه زن و جامعه، دوره دوازده، شماره 47، صص 101-116.
   23. ناظمیان، رضا، (1389). «تصویر زمان در شعر فروغ فرخزاد و نازک الملائکه، بررسی تطبیقی دو شعر (بعد از تو) و (افعوان)». نشریه ادبیات تطبیقی دانشگاه باهنر کرمان. شماره.صص:۲۲۰-۲۰۷.