علمی - پژوهشی
رضا افخمی عقدا رضا افخمی عقدا
چکیده
از چشم اندازهای شعر قدیم عرب، تصویر گاو وحشی در آینه قصیده است که شاعر در پردازش تصویر شتر از آن بهره می-گیرد و عناصر سازندة تصویر آن، نزد اکثر شاعران تقریباً به هم شبیه است. در نگاه ظاهری به این منظره، همسویی دقیق و ارتباط عمیق بین این عنصر و دیگر عناصر قصیده مخصوصاً شتر به چشم نمی آید. از این رو بعضی از محققین و ناقدان معاصر برای رفع ...
بیشتر
از چشم اندازهای شعر قدیم عرب، تصویر گاو وحشی در آینه قصیده است که شاعر در پردازش تصویر شتر از آن بهره می-گیرد و عناصر سازندة تصویر آن، نزد اکثر شاعران تقریباً به هم شبیه است. در نگاه ظاهری به این منظره، همسویی دقیق و ارتباط عمیق بین این عنصر و دیگر عناصر قصیده مخصوصاً شتر به چشم نمی آید. از این رو بعضی از محققین و ناقدان معاصر برای رفع این نقصان با استناد به گفتة جاحظ دربارة این تصویر در شعر جاهلی بر آن شدند که با نگاهی دیگر به این تصویر بنگرند. آنها با تفسیر گفته جاحظ بر این عقیده هستند که احتمالاً منظرة این حیوان با دین و شعائر و عادتهای اجتماعی و رسوم و سنن ادبی ارتباط دارد و مشتمل بر پژواکهایی از سنن و عادتها و پرستشهای قبیله ای است. زیرا در شبه جزیره عربستان ضمن پرستش گاو، آن را حرز و رقیه ای جادویی برای طلب باران می دانستند.
اگر برخلاف شیوة ناقدان پیشین و بعضی از معاصران بخواهیم به گونه ای به تفسیر اجزای مختلف این قصاید بپردازیم تا هماهنگی دقیق بین ارکان قصیده برقرار کنیم، می توانیم با تحلیل مبتنی بر رمز و اسطوره عمق پیوند مفاهیم و مضامین گوناگون آن را دریابیم. بر این اساس بعید نمی نماید عنصر گاو وحشی در تابلوی شتر، سمبل حکمت، قدرت و ذکاوت باشد که ویژگیهای تصویر شتر را که نماد شاعر یا انسان ایده آل است، بیان می کند.
کلید واژه ها: شعر جاهلی، گاو وحشی، شعائر مذهبی، مرگ و زندگی.
علمی - پژوهشی
عباس اقبالی
چکیده
شاعر همچون نقاش، پیکرتراش و آهنگسازی است که با هنر شعر تصاویر ذهنی خود را به نمایش می‌گذارد. قصاید معلّقات سبع به مثابه یکی از زیباترین شاهکار ادبی، مشحون از انواع صورت پردازی است؛ تصویرهایی که از صور شنیدنی، دیدنی، بوییدنی، لمس کردنی، چشیدنی و متحرّک نشأت می گیرند. در این مقاله، «تصویر شنیداری» این قصاید بررسی شده و با ارائه شواهدی ...
بیشتر
شاعر همچون نقاش، پیکرتراش و آهنگسازی است که با هنر شعر تصاویر ذهنی خود را به نمایش می‌گذارد. قصاید معلّقات سبع به مثابه یکی از زیباترین شاهکار ادبی، مشحون از انواع صورت پردازی است؛ تصویرهایی که از صور شنیدنی، دیدنی، بوییدنی، لمس کردنی، چشیدنی و متحرّک نشأت می گیرند. در این مقاله، «تصویر شنیداری» این قصاید بررسی شده و با ارائه شواهدی معلوم گشته است که صاحبان معلّقات علاوه بر استعمال الفاظ «صدا معنایی» که طنین و آهنگ آنها معنایی خاص می آفریند و نام بردن از رنگها در «صور دیدنی» و نام گلها و عطرها در «صورتهای بوییدنی»، برای مجسم ساختن بهتر محسوسات خود به آفرینش «تصویرهای شنیدنی» که از رهگذر شنیدن احساس می شوند پرداخته اند؛ یعنی به سراغ صداهای طبیعی و غیر طبیعی محسوس رفته اند و عنصر زمان و مکان را به کار گرفته و سخنان اندرزی همراهان، گفتگوی خویش با دیگران، غرّش ابر، زوزه گرگ، شیهه اسب، صدای جوشش دیگها، طنین زمزمه آهوان و ناله زنان داغدیده، را به تصویر کشیده و شعر خود را کامل نموده‌اند تا مخاطب نیز واقعیّتهای دنیای ذهن و محسوسات شاعر را بهتر درک کند، این تصویرها از ویژگیهایی مانند بوم نگاری، حضور شاعر در کنار آن ها، پویایی و حرکت صورتها و .... برخوردارند.
کلید واژه ها: شعر عربی، معلّقات سبع، تصویر شنیدنی، صور خیال.
علمی - پژوهشی
مهین حاجی زاده
چکیده
آواشناسی در ابتدا در حیطة علوم متنوعی قرار گرفت و بسیاری از محققانی را که متأثر از نظام فرهنگی عربی- اسلامی بودند، متوجه خود ساخت. در این میان، نحویان و دستور نویسان آن گاه که به مطالعة مسائل صرفی و نحوی می پرداختند، ناگزیر با مسائل آوایی مواجه می شدند؛ چراکه خود این علوم و به ویژه علم صرف در بسیاری از موضوعات و مباحث به گونه ای با آواشناسی ...
بیشتر
آواشناسی در ابتدا در حیطة علوم متنوعی قرار گرفت و بسیاری از محققانی را که متأثر از نظام فرهنگی عربی- اسلامی بودند، متوجه خود ساخت. در این میان، نحویان و دستور نویسان آن گاه که به مطالعة مسائل صرفی و نحوی می پرداختند، ناگزیر با مسائل آوایی مواجه می شدند؛ چراکه خود این علوم و به ویژه علم صرف در بسیاری از موضوعات و مباحث به گونه ای با آواشناسی تداخل داشتند. ابن جنّی نخستین دستور نویسی بود که تالیف مستقلی را به مباحث آواشناسی اختصاص داد و آن را به عنوان علمی مستقل بررسی کرد و اصطلاح زبانی «علم الأصوات» را برای دلالت بر این علم به کار برد.
مقاله حاضر درصدد است نگرشها و دیدگاههای ابن جنّی را در خصوص آواهای زبان عربی از خلال بررسی متون و آثار موجود او استخراج و آنها را از منظر پژوهشهای آواشناسی معاصر بررسی نماید. روشی که ابن جنّی در بررسیهای آوایی خود به کار برده روشی توصیفی بوده و نتایجی که در زمینه توصیف آواها به آنها دست یافته، با توجه به عدم وجود امکانات و ابزارهای تحلیل آواها بسیار پیشرفته بوده است تا جایی که با توصیف آواشناسان معاصر که مجهز به آزمایشگاهها و وسایل پیشرفته هستند، تا حد زیادی مطابقت می کند.
کلید واژه ها: ابن جنی، آواشناسی، واج شناسی، زبانشناسی نوین
علمی - پژوهشی
محمد خاقانی ، عباس یداللهی فارسانی محمد خاقانی ، عباس یداللهی فارسانی
چکیده
سبک باروک در آغاز در پیشة مروارید سازی به کار می رفت و از اواخر قرن نوزدهم وارد حوزة هنر و ادب شد. از جمله ویژگی های آن می توان به حرکت و پویایی، عصیان، نوجویی و تصاویر شعری اشاره کرد. در این گفتار پس از بررسی و تحلیل درون مایه های این سبک، به بررسی نمونه های آن در شعر زهاوی شاعر معاصر عراق، پرداخته می شود. از بن مایه های سبک باروک در شعر ...
بیشتر
سبک باروک در آغاز در پیشة مروارید سازی به کار می رفت و از اواخر قرن نوزدهم وارد حوزة هنر و ادب شد. از جمله ویژگی های آن می توان به حرکت و پویایی، عصیان، نوجویی و تصاویر شعری اشاره کرد. در این گفتار پس از بررسی و تحلیل درون مایه های این سبک، به بررسی نمونه های آن در شعر زهاوی شاعر معاصر عراق، پرداخته می شود. از بن مایه های سبک باروک در شعر زهاوی می توان به عصیان، اندیشة مرگ، بی ثباتی دنیا، اغتنام فرصت و حرکت و پویایی اشاره کرد.
کلید واژه ها: زهاوی، سبک باروک، بن مایه های مشترک، قرن نوزدهم
علمی - پژوهشی
عباس طالب زاده عباس طالب زاده
چکیده
«بدیعیّات» به عنوان فنّی نو و بی‌سابقه در دوره‌ای از تاریخ ادبیّات عربی پدید آمد که به دورة انحطاط موسوم است. بررسی این فن به عنوان نمونه‌ای از شعر و ادب این دوره، هر پژوهش‌گری را دربارة تسمیه این برهه از تاریخ ادبیّات عربی دچار تردید می‌کند. زیرا خیل عظیم دانشمندان و ادیبان و شاعران این دوره، با هزاران اثر ارزشمند اگر از شکوفایی ...
بیشتر
«بدیعیّات» به عنوان فنّی نو و بی‌سابقه در دوره‌ای از تاریخ ادبیّات عربی پدید آمد که به دورة انحطاط موسوم است. بررسی این فن به عنوان نمونه‌ای از شعر و ادب این دوره، هر پژوهش‌گری را دربارة تسمیه این برهه از تاریخ ادبیّات عربی دچار تردید می‌کند. زیرا خیل عظیم دانشمندان و ادیبان و شاعران این دوره، با هزاران اثر ارزشمند اگر از شکوفایی حکایت نکند، بیانگر انحطاط نیز نمیباشد.
بدیعیّات گرچه ریشه در مدایح نبوی دارد ولی به عنوان فنّی مستقل ابراز وجود کرد و بدیعیه سرایان نامآوری در این عرصه هنرنمایی کردند و صنایع بدیعی را در تکتک ابیات قصیدة خود به تصویر کشیدند؛ و آن گاه در تبیین رموز و غموض فنون بدیعی خود شروحی ارزشمند را به رشتة تحریر درآوردند که کتاب «خزانة الادب» ابن حجه حموی نمونه‌ای از آنهاست.
کلید واژهها: بدیعیّات، دورة انحطاط، صنایع بدیعی، صفیالدّین حلّی.
علمی - پژوهشی
حسن عبداللهی حسن عبداللهی
چکیده
دیک الجن حمصی، یکی از شعرای بزرگ شیعه در عصر عباسی، با آنکه ازشعرای طراز اول این عصر و استاد و الهام بخش شاعران بزرگی همچون ابوتمام بود و در زمان حیات خود در میان ادباء شهرت والایی داشت، ولی بعد از مرگ به شدت مورد ستم قرار گرفته و آنچنان که شایستة اوست در طول تاریخ معرفی نگردیده است. وی عاشق و دلباختة اهل بیت پیامبر (ص) بوده و قصاید زیبایی ...
بیشتر
دیک الجن حمصی، یکی از شعرای بزرگ شیعه در عصر عباسی، با آنکه ازشعرای طراز اول این عصر و استاد و الهام بخش شاعران بزرگی همچون ابوتمام بود و در زمان حیات خود در میان ادباء شهرت والایی داشت، ولی بعد از مرگ به شدت مورد ستم قرار گرفته و آنچنان که شایستة اوست در طول تاریخ معرفی نگردیده است. وی عاشق و دلباختة اهل بیت پیامبر (ص) بوده و قصاید زیبایی در فضایل و مصائب آنان سروده است که هرچند بسیاری از آنها از بین رفته، اما اندک باقیماندة آن قابل تأمّل و بررسی است.
در این مقاله ضمن معرفی دیک الجن و بیان مظلومیت وی، به جایگاه رفیع شاعر در بین شعرای عصر عباسی و به نوآوریهای وی و به بیان گوشه هایی از فضایل و مصائب اهل بیت (ع) که در اشعار زیبای شاعر آمده است، پرداخته ایم.
کلیدواژه ها: دیک الجن، حمصی، عبد السلام، شاعر اهل بیت،ورد.
علمی - پژوهشی
عباس عرب ، محمد جواد حصاوی عباس عرب ، محمد جواد حصاوی
چکیده
گوناگونی مسائل جامعه، شاعران را برآن داشت تا گسترة نمادهای خویش را به حوزة خاصی محدود نکنند و آن را به دیگر نمادهای مختلف ازجمله نمادهای دینی گسترش دهند. دراین میان پیامبران نقش سازنده ای به عهده دارند. شاعران، این شخصیت‌ها را به دلیل برخورداری از دلالت‌های بالقوه و سازگار با تجربه‌ها ی درونی خویش به کار گرفته‌اند، تا ابعاد فراموش ...
بیشتر
گوناگونی مسائل جامعه، شاعران را برآن داشت تا گسترة نمادهای خویش را به حوزة خاصی محدود نکنند و آن را به دیگر نمادهای مختلف ازجمله نمادهای دینی گسترش دهند. دراین میان پیامبران نقش سازنده ای به عهده دارند. شاعران، این شخصیت‌ها را به دلیل برخورداری از دلالت‌های بالقوه و سازگار با تجربه‌ها ی درونی خویش به کار گرفته‌اند، تا ابعاد فراموش شدة آنها را با نگاه ذرّه بینی خویش برجسته نمایند و از آنها جهت انتقال دادههای ذهنی خود به شکل نمادین بهره ببرند. امّا از آنجا که این نمادها در کنار دیگر واژگان در متن رشد میکنند، از گونههای دلالتی خاصّ و متعدّدی برخوردار میشوند که از لحاظ فنّی درخور توجه است. این مقاله به بررسی و بیان ارزشهای فنّی برخی از این دلالتها از جمله؛ غربت و رنج، صبر و ایمان، انتظار و رهایی، سترونی و نوزایی، و قیام، فدا و سازش میپردازد.
کلید واژه ها: پیامبران، دلالت، نماد، شعر معاصر،درونمایه
علمی - پژوهشی
جلال مرامی ، حبیب کشاورز جلال مرامی ، حبیب کشاورز
چکیده
از مهم‌ترین مسائلی که فکر بشر را از دیرباز به خود معطوف کرده، مسأله مرگ و زندگی است که مکاتب فلسفی، ادبی و هنری معاصر نیز از آن غافل نبوده اند و تلاش کرده اند از زاویه دید خود بدان بپردازند و راز آن را بگشایند.
در ادبیات معاصر عرب، ابوالقاسم شابی، شاعر تونسی، از جمله کسانی است که در دیوان کم حجم خود بارها به این مسأله پرداخته و به تأثیر ...
بیشتر
از مهم‌ترین مسائلی که فکر بشر را از دیرباز به خود معطوف کرده، مسأله مرگ و زندگی است که مکاتب فلسفی، ادبی و هنری معاصر نیز از آن غافل نبوده اند و تلاش کرده اند از زاویه دید خود بدان بپردازند و راز آن را بگشایند.
در ادبیات معاصر عرب، ابوالقاسم شابی، شاعر تونسی، از جمله کسانی است که در دیوان کم حجم خود بارها به این مسأله پرداخته و به تأثیر از انگیزه های مختلفی چون گرایش ادبی ،بیماری قلبی ، مرگ عزیزان و اعتقادات دینی، اشعاری پیرامون مرگ و زندگی سروده است. او در این اشعار تعابیر تناقض گونه ای دارد و این مقاله درصدد تحلیل و بیان، به علت این تناقض گویی است.
کلید واژه ها: مرگ ، زندگی ، شعر معاصر عربی، تناقض ، ابوالقاسم شابی.
