سبک شناسی
علی نجفی ایوکی
چکیده
مبارزه در راه عقیده و تلاش برای آزادی و دستیابی به عدالت اجتماعی، ازجمله بن‌مایه‌های اساسی شعر شاعران معاصر عربی است. یکی از شگردهایی که شاعران برای ترسیم خواسته‌ها و رؤیاهای خود به آن تمایل نشان داده‌اند، بهره‌گیری از چهرههای مبارز و الگوپذیری از آن‌ها در متن شعری است. در میان شخصیتهای دخالتداده شده در شعر معاصر عربی، ...
بیشتر
مبارزه در راه عقیده و تلاش برای آزادی و دستیابی به عدالت اجتماعی، ازجمله بن‌مایه‌های اساسی شعر شاعران معاصر عربی است. یکی از شگردهایی که شاعران برای ترسیم خواسته‌ها و رؤیاهای خود به آن تمایل نشان داده‌اند، بهره‌گیری از چهرههای مبارز و الگوپذیری از آن‌ها در متن شعری است. در میان شخصیتهای دخالتداده شده در شعر معاصر عربی، «جمیله بوحیرد» یکی از شخصیتهای مهم و تأثیرگذار الجزائر به علت داشتن تجربه مبارزاتی با استعمار فرانسه و تحمل شکنجه و رنج‌های طولانی در زندان‌ها، به‌عنوان الگویی مناسب، موردتوجه شاعران قرارگرفته و با دلالتهای مختلف، حجم انبوهی از گفتمانهای سیاسی شاعران را به خود اختصاص داده است. برخی از آن شاعران همچون نازک الملائکه، عبدالمعطی حجازی، بدرشاکر السیاب، نزار قبانی و عبدالوهاب البیاتی تمرکز ویژه‌ای بر این شخصیت نمودند و تلاش کردند با کاربست راهبردهای مختلف، از رهگذر این چهره، مفاهیم متعدد ذهنی خود را به‌صورت ملموس و عینی برای مخاطبان ترسیم نمایند. در پرتو حضور پررنگ و محوری چهره یادشده در گفتمان شعری شاعران و بار معناییای که بر دوش میکشد، پژوهش حاضر میکوشد با رویکرد کیفی و روش توصیفی-تحلیلی، از راهبردهای فراخوانی این شخصیت، میزان حضور و نحوه دخالت‌دهی وی در شعر شاعران یادشده پرده بردارد و به تحلیل گفتمان و تشریح دلالتهای این شخصیت در متن شعری آنان بپردازد تا گامی در فهم دقیقتر شعر معاصر برداشته باشد. نتایج تحقیق حکایت از این دارد که جمیله بوحیرد به عنوان یک الگو و کنشگر فعال، در گفتمانهای سیاسی در زمینه استعمارستیزی و بازستانی هویت از دست رفته، در بستر شعر شاعران مورد مطالعه ایفای نقش داشته است. در فرایند مفهومسازی، حضور این چهره در سرودهها به صورت محوری بوده و در راستای کاهش فاصله عاطفی با او، به نام وی در آن متون تصریح شده است.
شهرام امیری؛ علی نجفی ایوکی؛ حسین ایمانیان
چکیده
ضدقهرمان یا «آناتاگونیست» -که در زبان عربی برابرنهاده آن «اللابطل» است- در شمار شخصیتهای طردشده تاریخ هست که به علت نوعی رفتار ناهنجار در مقابل قهرمان‌های اسطوره‌ای در ضدونقیض‌های دراماتیکی قرارگرفته است. شاعران معاصر عربی برای بیان تجربه معاصر و القای دغدغه‌های شخصی و جمعی به مخاطب، در کنار هم ذات پنداری باشخصیت ...
بیشتر
ضدقهرمان یا «آناتاگونیست» -که در زبان عربی برابرنهاده آن «اللابطل» است- در شمار شخصیتهای طردشده تاریخ هست که به علت نوعی رفتار ناهنجار در مقابل قهرمان‌های اسطوره‌ای در ضدونقیض‌های دراماتیکی قرارگرفته است. شاعران معاصر عربی برای بیان تجربه معاصر و القای دغدغه‌های شخصی و جمعی به مخاطب، در کنار هم ذات پنداری باشخصیت قهرمانان، به فراخوانی ضدقهرمان‌ها نیز پرداخته‌اند که القاگر عملی نشدن ایده‌ها و آرمان‌های مردمی، احساس نارضایتی و ناامیدی، بی‌کفایتی حاکمان عرب، خیانت‌ها و... است. در میان ضدقهرمان‌ها، شخصیت یهودای اسخریوطی که در تاریخ، سمبل خیانت و دورویی است، کهن‌الگو و بازتاب‌دهنده بی‌ثباتی و بی‌کفایتی حاکمان عرب در اداره جامعه به شمار می‌آید. عبدالعزیز مقالح (1937) شاعر معاصر یمن، ازجمله شاعرانی است که در بستر شعر خود برای انتقال تجربه‌های شخصی و غیرشخصی، از این چهره مطرود دینی بهره برده است و به کمک آن کوشیده ادیبانه مخاطب خود را نسبت به زمانه ناهمساز و ناهمگون آگاه سازد. ازاین‌رو پژوهش حاضر تلاش دارد با رویکرد تحلیلی و به شیوه توصیفی تحلیلی به‌نقد و تحلیل دو سروده «عصر یهوذا» و «یهوذا» شاعر بپردازد و از علل فراخوانی و کاربست آن ضدقهرمان در متن شعری پرده بردارد؛ با این ایده که اگر شعر وی از این زاویه مورد کنکاش قرار نگیرد، چهره حقیقی شعرش در سایه‌روشن ابهام باقی خواهد ماند. چنین استنباط می‌شود که شخصیت یهودا، معادلی از دشمن سیاسی است که حکمرانی دنیای معاصر را به دست گرفته و مقالح کوشیده از رهگذر سرایش آن متن، مخاطب خود را متوجه سیطره خیانت و دورویی در دنیای معاصر بنماید.
علی نجفی ایوکی؛ امیر حسین رسول نیا؛ مهوش حسن پور
چکیده
نقد فرمالیستی یکی از رویکردهای نقدی متن محور است که توجّه به شکل و فرمِ اثر ادبی را در دستور کار خود دارد. یک منتقد شکلگرا در پی این نیست که ادیب در آفرینش ادبی خود چه می‌خواهد بگوید، بلکه میکوشد تا دریابد که شاعر یا نویسنده مقصود خویش را چگونه بیان میکند و تلاش دارد از رهگذر شکلِ متن، به معنا و مفهوم پنهان آن دست یابد. ...
بیشتر
نقد فرمالیستی یکی از رویکردهای نقدی متن محور است که توجّه به شکل و فرمِ اثر ادبی را در دستور کار خود دارد. یک منتقد شکلگرا در پی این نیست که ادیب در آفرینش ادبی خود چه می‌خواهد بگوید، بلکه میکوشد تا دریابد که شاعر یا نویسنده مقصود خویش را چگونه بیان میکند و تلاش دارد از رهگذر شکلِ متن، به معنا و مفهوم پنهان آن دست یابد. با توجه به این امر که سرودۀ «أنشودة المطرِ» "بدر شاکر سیّاب" به رغم شهرت فراوانش تاکنون از دیدگاه نقد فرمالیستی مورد بررسی قرار نگرفته است، در جستار حاضر، نگارندگان برآنند تا با شیوۀ تحلیلی– انتقادی این سروده را از نظرگاه مکتب فرمالیسم روسی بررسی نمایند و این فرضیه را مورد تحلیل قرار دهند که شگردهای شکلی به کار رفته در شعر از یک سو به افزایش زیبایی روساخت آن انجامیده و از سوی دیگر مشخص کنندۀ هدف و مقصود شاعر است. نقد شکلگرایانۀ این سروده گویای آن است که شاعر برای القای حسّ پایداری و ظلم ستیزی، آواها، حروف، واژگان و جملات را به شیوهای منسجم و هدفمند به کار گرفته تا مخاطب با دیدن شکل زیبای بیرونیِ متن به معنا و شکل درونی آن پی ببرد. در ضمن شاعر کوشیده با کاربرد آشناییزدایی و استفاده از شگردهایی همچون متناقضنما، کنایه، استعاره و . . . بر ادبیّت شعر خویش بیفزاید.
علی نجفی ایوکی
چکیده
شاعران معاصر عربی برای بیان تجربه‌های گوناگون، اهداف مورد نظر و نیز برای رهایی شعر از حالت خطابه‌گری و گزارشی و در راستایِ اصالت‌بخشی به اثر ادبی، به فراخوانی چهره های سنتی و بویژه چهرههای دینی روی آورده اند. آنان این شخصیت ها را به دلیل برخورداری از دلالتهای بالقوه و سازگاری با تجربه‌های معاصر خویش بکار گرفته و به منظور انتقال ...
بیشتر
شاعران معاصر عربی برای بیان تجربه‌های گوناگون، اهداف مورد نظر و نیز برای رهایی شعر از حالت خطابه‌گری و گزارشی و در راستایِ اصالت‌بخشی به اثر ادبی، به فراخوانی چهره های سنتی و بویژه چهرههای دینی روی آورده اند. آنان این شخصیت ها را به دلیل برخورداری از دلالتهای بالقوه و سازگاری با تجربه‌های معاصر خویش بکار گرفته و به منظور انتقال مفاهیم ذهنی، به شکل نمادین از آن‌ها بهرهها برده اند. پژوهش حاضر بر آن است تا به واکاوی حضور شخصیت حضرت ایوب (ع) در شعر معاصر عربی بپردازد. در این راستا، نخست با نگاهی گذرا به جنبههایی از ویژگی های شخصیتی آن حضرت در تورات و قرآن کریم پرداخته و سپس رویکرد سه شاعر معاصر عربی «بدر شاکرالسیاب»، «محمود درویش» و «عبدالعزیز المقالح» را در فراخوانی این چهره ی دینی تبیین نموده است. برداشت این است که ایوب شاعرانِ معاصر، تابع دغدغه‌های فردی و اجتماعی- سیاسی آنان است و عهدهدار تجسم ناکامیهای ایشان است.
