علمی - پژوهشی
آرزو ابراهیمی دینانی؛ احمد رضی
چکیده
آدونیس علاوه بر اینکه شاعری پرمایه و تحول‌آفرین است، منتقد و اندیشمندی است که دیدگاه‌های او درباره شعر و شاعری همواره در نقد ادبی مورد توجه قرار گرفته است. بازتاب این نظریات شاعرانه را می‌توان در اشعار او نیز بازیافت. اثرپذیری آدونیس از متون عرفانی و صوفیانه از موضوعات مهمی است که اندیشه وی را با مکتب سوررئالیسم در دوره معاصر نیز ...
بیشتر
آدونیس علاوه بر اینکه شاعری پرمایه و تحول‌آفرین است، منتقد و اندیشمندی است که دیدگاه‌های او درباره شعر و شاعری همواره در نقد ادبی مورد توجه قرار گرفته است. بازتاب این نظریات شاعرانه را می‌توان در اشعار او نیز بازیافت. اثرپذیری آدونیس از متون عرفانی و صوفیانه از موضوعات مهمی است که اندیشه وی را با مکتب سوررئالیسم در دوره معاصر نیز پیوند میزند؛ امّا تأثیر کتاب "المواقف" تألیف محمدبن عبدالجبار نفّری بر اندیشه و نظرگاه انتقادی آدونیس در شعر، رویکرد شعری او را تا حد زیادی به نگرش‌های عرفانی نفّری نزدیک میکند؛ چراکه محتوای این اثر عرفانی با نگرش شاعرانه او در هم میآمیزد. این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی تأثیر المواقف را بر دیدگاه شاعرانه آدونیس نشان دهد. این اثرپذیری نشانه های مختلفی دارد؛ ازجمله تأسیس مجله‌ای به نام "المواقف" توسط آدونیس، استناد به عبارات متن "المواقف" در آثار و اقتباس تعابیر آن کتاب در اشعارش. این تحقیق با هدف آشکار ساختن ریشه برخی اندیشه ها و آرای آدونیس در کتاب المواقف نشان میدهد که بیش از همه سه عامل زبان، مضمون و روش، اندیشه های آن دو را به هم پیوند میزند: آدونیس تحت نفوذ نحوه نگرش نفّری نسبت به زبان، زبان منحصربه‌فرد خویش را می‌آفریند. در مضمون نیز، دیدگاه‌های او با در بر گرفتن عمده‌ترین درون‌مایه‌های عرفانی، یعنی وحدت‌گرایی، پویایی و معرفت با سرمنشأ عرفانی کتاب "المواقف" گره می‌خورد و عامل سوم، روش سنت‌شکنی است که از یک سو تحت تأثیر قوی "المواقف" و از سوی دیگر زیر سیطره نگاه سنت‌شکنانه مکاتب غربی، شعر را خرق پیوسته عادات زبانی و محتوایی تعریف میکند.
علمی - پژوهشی
محمدرضا اسلامی؛ مریم بخشی؛ پرویز احمدزاده؛ محمد پاشایی
چکیده
شعر مدرن را شعر تصویر مینامند؛ زیرا یکی از جلوه های هنر شاعری در عصر معاصر، تخیل بدیع و خلق تصاویر نو همراه با کشف رابطه ای جدید بین پدیده هاست. واکاوی تصویر، جهان کوچکی از دنیای بزرگ شاعر است و پرده‌برداری از آن، پرده برداشتن از ذات و وجود هنرمند است و شیوۀ تعامل او را با این جهان نشان میدهد. تخیل عرصۀ وسیعی برای تصویر است چون در ...
بیشتر
شعر مدرن را شعر تصویر مینامند؛ زیرا یکی از جلوه های هنر شاعری در عصر معاصر، تخیل بدیع و خلق تصاویر نو همراه با کشف رابطه ای جدید بین پدیده هاست. واکاوی تصویر، جهان کوچکی از دنیای بزرگ شاعر است و پرده‌برداری از آن، پرده برداشتن از ذات و وجود هنرمند است و شیوۀ تعامل او را با این جهان نشان میدهد. تخیل عرصۀ وسیعی برای تصویر است چون در لحظه ای کوتاه، زمانی بیکران و در مکانی محدود، سرزمینی پهناور را به تصویر میکشد. در پژوهش حاضر، به علت بعضی تمایلات خاصی که خلیل حاوی، شاعر معاصر لبنانی، در تصویرگری داشته و خصوصیات تصویرهای دقیق و ملموس و عینی او را با رویکرد تحلیلی - توصیفی مورد بررسی قرار خواهیم داد تا با واکاوی مهمترین علل این ابداع شاعرانه و سازههای اصلی شکل‌دهندۀ آن، بتوانیم با فضایی که بازنمود جهان بینی و نگرش خاص این شاعر تصویرگراست، آشنا شویم. بررسی این خصیصه و کارکرد آن در شعر حاوی به‌عنوان یکی از بن‌مایه‌های شناختی در شعر عربی، انتقال دهندۀ مفاهیمی چون فلسفه زدگی، ابهام، اضطراب و سرگشتگی به مخاطب است، مسلماً کشف و بیان این شاخصه ها در فهم بهتر مضامین ژرفِ فلسفی شعر این شاعر تأثیر زیادی دارد. نیز به‌کارگیری تصویر در شعر او که اغلب نمادین و رمزآلود است، به‌عنوان محوری اصلی برای بیان بزرگترین تجربه های حسی و ذهنی شاعر مورد استفاده قرار میگیرد.
علمی - پژوهشی
امید ایزانلو
چکیده
رمان فلسطین همچون رمان سایر کشورهای عربی، زاییدۀ نهضت ادبی است. در این بررسی تلاش شده است تا با شیوۀ توصیفی- تحلیلی و لحاظ کردن شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فلسطین، محتوای رمان این سرزمین، از آغاز قرن بیستم تا 1948 مورد بررسی قرار داده شود. در ادبیات فلسطین، عوامل نهضت ادبی نیرو محرکۀ رمان فلسطین گردید. رمانهای غربی، ترجمه و در روزنامه ...
بیشتر
رمان فلسطین همچون رمان سایر کشورهای عربی، زاییدۀ نهضت ادبی است. در این بررسی تلاش شده است تا با شیوۀ توصیفی- تحلیلی و لحاظ کردن شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فلسطین، محتوای رمان این سرزمین، از آغاز قرن بیستم تا 1948 مورد بررسی قرار داده شود. در ادبیات فلسطین، عوامل نهضت ادبی نیرو محرکۀ رمان فلسطین گردید. رمانهای غربی، ترجمه و در روزنامه ها و مجلاتی که در چاپخانه هایی که در فلسطین تأسیس شده بودند، چاپ میشدند. با توجه به گسترش تأسیس مدارس و افزایش سطح سواد عمومی تمایل به خواندن مطبوعات و آثار ترجمه شده نیز افزایش یافت و همین امر مترجمان را ترغیب به ترجمۀ آثار بیشتری میکرد. وقتی برخی مترجمان به سطحی از مهارت و آگاهی رسیدند، دست به تألیف زدند و آثاری را خلق نمودند که سنگ بنای رمان فلسطین به شمار میرود. گرچه بسیاری از آثار از میان رفته اند و نمیتوان به شکلی دقیق در محتوای آن وارد شد، اما بررسیها نشان میدهد که موضوع مقاومت مردم علیه مهاجران یهودی، موضوع فروش زمینها و تلاش یهود برای سیطره بر فلسطین از موضوعات اصلی اغلب این آثار به شمار میرود. بررسی محتوایی رمان این دوره نشان میدهد موضوع فلسطین و مهاجرت یهودیان به این سرزمین و مشکلات ناشی از آن، تا پیش از 1948 نیز وجود داشته، اما چندان جدی و مهم نبوده است. حتی از لحاظ کمّی نیز، رمانهای چندانی نوشته نشد که بتواند بیانگر آلام و آمال مردم فلسطین باشد.
علمی - پژوهشی
علی پیرانی شال؛ صغری فلاحتی؛ معصومه ربیعی
چکیده
«هالیدی و رقیه حسن» در سال 1976 نظریه انسجام متنی را مطرح کردند. آنها انسجام را یک مفهوم معنایی می دانند که از طریق نشانه های انسجامی (عناصر دستوری، واژگانی و پیوندی) میان اجزاء متن، ارتباط معنایی ایجاد میکند و ادات پیوندی یا ربط به‌عنوان یکی از مهمترین ابزارهای انسجامی که عبارت است از: «وجود ارتباط معنایی و منطقی بین جمله‌های یک ...
بیشتر
«هالیدی و رقیه حسن» در سال 1976 نظریه انسجام متنی را مطرح کردند. آنها انسجام را یک مفهوم معنایی می دانند که از طریق نشانه های انسجامی (عناصر دستوری، واژگانی و پیوندی) میان اجزاء متن، ارتباط معنایی ایجاد میکند و ادات پیوندی یا ربط به‌عنوان یکی از مهمترین ابزارهای انسجامی که عبارت است از: «وجود ارتباط معنایی و منطقی بین جمله‌های یک متن»، نقشی به مراتب مهمتر از عناصر واژگانی و دستوری دارد؛ چون این ارتباط بر پایه منطق استوار است و خواننده باید رابطه منطقی بین مطالب را تحلیل نماید تا پیوستگی معنایی و ارتباط بین جملات را دریافت کند. مقامات یکی از فنون نثر داستانی به شمار میآید که عدهای ازجمله زکی مبارک معتقدند، مقامات به خاطر هنرنمایی ادبی نویسنده از انسجام لازم برخوردار نیست. در این مقاله تلاش شده است تا با روش توصیفی_تحلیلی یکی از عوامل انسجامی یعنی، انسجام پیوندی با زیر شاخههای اضافی، سببی، تقابلی و زمانی مورد بررسی قرار گیرد و تعیین نماید کدام‌یک از این زیرشاخه ها بیشترین بسامد را در مقامات حریری دارد. علاوه بر آن، تسلط نویسنده در بهره‌گیری از تواناییهای زبان و ایجاد نثری آهنگین چه تأثیری در زیبایی انسجام پیوندی متن گذاشته است؟ ازجمله نتایج مهم تحقیق این است که بسامد بالای ارتباط پیوندی به ویژه اضافی و سببی در سراسر داستان مشهود است و رابطه زمانی بعد از رابطه اضافی مانند زنجیرهای، رویدادهای داستان را که اشاره به مرگ و جدایی دارد به هم متصل میکند، کارکرد ادوات پیوندی، علاوه بر جنبه زیباشناختی، انسجام‌بخشی معنایی در مقامه است.
علمی - پژوهشی
مهین حاجی زاده؛ صدیقه حسینی
چکیده
گوتیک پسامدرنیستی، با محوریت وحشت و مرگ، تعریف جدیدی برای این دو عنصر ارائه میدهد. این نوع درواقع تغییر گوتیک در پارادایم ادبیات پست‌مدرن است و تفاوت ریشه‌ای با گوتیک قبل از این دوره ندارد که درواقع تحت تأثیر فلسفۀ دریدا، بودریار، لیوتار و ژیژک قرار دارد. اصول گوتیک که بر اساس ترس و وحشت استوار است، در رمان پست‌مدرن تشدید می‌یابد ...
بیشتر
گوتیک پسامدرنیستی، با محوریت وحشت و مرگ، تعریف جدیدی برای این دو عنصر ارائه میدهد. این نوع درواقع تغییر گوتیک در پارادایم ادبیات پست‌مدرن است و تفاوت ریشه‌ای با گوتیک قبل از این دوره ندارد که درواقع تحت تأثیر فلسفۀ دریدا، بودریار، لیوتار و ژیژک قرار دارد. اصول گوتیک که بر اساس ترس و وحشت استوار است، در رمان پست‌مدرن تشدید می‌یابد و حاصل وحشت از حالت سرگرمی خارج می‌شود. نتیجۀ تجربۀ چنین ترس و دلهره‌ای اکتشاف هستی شناسانه و اثبات فردیت است. رمان «فرانکشتاین فی بغداد» اثر احمد سعداوی، رمان‌نویس عراقی نیز در ردیف رمانهای گوتیک – پست‌مدرن قرار دارد؛ این رمان با مرکزیت دادن به ترس و مرگ، بحران هویت و سوژۀ ازهم‌گسیخته را توصیف میکند و با فضاسازی ترس به بازآفرینی وحشت می‌پردازد. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی به بررسی عناصر رمان گوتیک – پست‌مدرنیسم در رمان مذکور می‌پردازد. سعداوی در این رمان تجربۀ سیاهی، آشفتگی و بی‌معنایی حاکم بر سرزمین خود را به تصویر میکشد و دست به خلق شخصیتی(هیولایی) میزند که هویتی تکه‌پاره دارد و درواقع بخشی از خود انسان‌هاست که پس رانده شده است. خلق موجود تخیلی که سعی در اجرای عدالت دارد، خود باعث دامن زدن به ترس و وحشت بیشتر می‌گردد و از سویی بخش سرکوب شده از انسان‌هایی را به نمایش می‌گذارد که در عین بیزاری از خشونت، خود خالق خشونت و وحشت می‌گردند و به‌این‌ترتیب مرگ در آن حضوری برجسته می‌یابد. دستاوردکلی بررسی نشانه‌ها مبیّن آن است که تمامی عناصر پست‌مدرنیسم و گوتیک به‌صورت تشدید یافته در این رمان قابل مشاهده است که حضور فانتزی، وحشت والا و امر غیر قابل بازنمایی، مرگ نمادین، سوژۀ ناپایدار، سیالیت مکان و بازی واقعیت حاد با سوژه، اثر سعداوی را یکی را از مصادیق رمان گوتیک – پست‌مدرنیسم قرار میدهد.
علمی - پژوهشی
عبدالرحیم حقدادی؛ محمدرضا عزیزی
چکیده
یکی از زمینه های تأثیرگذاری و تأثیرپذیری میان زبان و فرهنگ فارسی و عربی، پدیدة قرضگیری و بده بستان واژه است که به منظور بیان معانی و مفاهیم جدید، در دورههای مختلف تاریخ دو زبان انجام گرفته است. ازآنجاکه ساخت آوایی، تعداد حروف الفبا و مبانی دو زبان مورد نظر، متفاوت است، بسیاری از واژههای فارسی که به زبان عربی وارد شده، ساختِ آوایی ...
بیشتر
یکی از زمینه های تأثیرگذاری و تأثیرپذیری میان زبان و فرهنگ فارسی و عربی، پدیدة قرضگیری و بده بستان واژه است که به منظور بیان معانی و مفاهیم جدید، در دورههای مختلف تاریخ دو زبان انجام گرفته است. ازآنجاکه ساخت آوایی، تعداد حروف الفبا و مبانی دو زبان مورد نظر، متفاوت است، بسیاری از واژههای فارسی که به زبان عربی وارد شده، ساختِ آوایی متناسب با زبان عربی یافته است. از سوی دیگر، زبان فارسی در طی دوره های گذار از پارسی باستان به پهلویی و از پهلوی به دری دستخوش دگرگونیهای بسیار – به ویژه در حوزه واژگانی- شده است. امروزه یافتن اصل فارسی بسیاری از واژه های عربی شده، کاری بسیار دشوار است و درعینحال از زمینه های پژوهشی است که پرداختن به آن ضروری می نماید. نگارندگان این مقاله برآنند تا با بررسی و تحلیل نمونه هایی از این "معربات" که از فارسی به عربی وارد شده و تغییراتی یافته و سپس در دوره های بعد به همان شکل تغییر یافتۀ زبان عربی، دوباره در زبان فارسی رواج یافته است، بپردازند. بیشتر به بررسی نمونه هایی پرداخته شد که شواهدی از آیات قرآن کریم و شعر عربی قدیم برای کاربرد آن وجود دارد و شکل عربی شده آن در متون فارسی به کار رفته است.
علمی - پژوهشی
وحید سبزیان‌پور؛ سمیره خسروی
چکیده
ژرار ژنت، داستان را به عنوان یک «پیام روایی» در نظر میگیرد و با رویکردی نظام‌مند به مطالعة داستان می‌پردازد. وی با طرح الگوی زمان و تعیین عوامل مؤثر در تعلیق و شتاب یک داستان از منظر زمانی، سعی میکند تا میزان دخل و تصرف راوی در نقل یک داستان را مورد ارزیابی قرار دهد و از این طریق، معانی برجسته و زمان‌های مردة داستان را مشخص کند. ...
بیشتر
ژرار ژنت، داستان را به عنوان یک «پیام روایی» در نظر میگیرد و با رویکردی نظام‌مند به مطالعة داستان می‌پردازد. وی با طرح الگوی زمان و تعیین عوامل مؤثر در تعلیق و شتاب یک داستان از منظر زمانی، سعی میکند تا میزان دخل و تصرف راوی در نقل یک داستان را مورد ارزیابی قرار دهد و از این طریق، معانی برجسته و زمان‌های مردة داستان را مشخص کند. داستان کوتاه «مرتا البانیة» جبران خلیل جبران با هدف ترسیم عواقب زیان‌بار فقر و محرومیت در زندگی دختران و زنان بی‌سرپرست با رمزپردازی از طبیعت نوشته شده است. این مقاله سعی دارد تا سرعت روایت و حرکت های زمانی این داستان را بر اساس چهار تکنیک الگوی زمان مند ژنت یعنی «خلاصه، حذف، وقفة توصیفی و نمایش صحنه» مورد بررسی قرار دهد و با استفاده از روش تحلیلی ـ توصیفی و با استناد به نمونه‌هایی از داستان، میزان تأویل‌پذیری معنایی داستان را با استفاده از بررسی ساختاری نشان دهد و به این سؤال پاسخ دهد که شتاب و کاهش سرعت داستان، تا چه میزان متأثر از اغراض معنایی آن بوده است و مهمترین تکنیک‌های کاهش و افزایش شتاب آن کدامند؟ در پایان مشخص شد که زمان در این داستان به دو بخش تولد تا نوجوانی قهرمان داستان، و شب پایانی زندگی وی قابل تفکیک است. حرکت زمانی داستان در بخش اول از سرعت و شتاب بالایی برخوردار بوده و دو تکنیک حذف و خلاصه بیشترین کاربرد را داشته اند؛ اما در بخش دوم که نقطة اوج داستان به حساب میآید، دارای شتاب منفی است و دو تکنیک وقفة توصیفی و نمایش صحنه سبب کاهش سرعت گفتمان نسبت به داستان شده‌اند.
علمی - پژوهشی
نعمت عزیزی؛ علی نظری؛ سید محمود میرزایی الحسینی
چکیده
تصویرسازی یکی از اصطلاحات متداول در نقد قدیم و جدید عربی است که در آن شاعر میکوشد تا موضوعی را با تکنیک‌های مختلفی به تصویر بکشد. شعر معاصر فلسطین، سعی نموده تا آینۀ تحولات کشوری باشد که بعد از اشغال آن، دشمنان زیادی به مداخله در آن پرداختهاند. یکی از کشورهایی که در قرن گذشته و حاضر به حمایت از اشغال فلسطین برخواسته، آمریکاست که ...
بیشتر
تصویرسازی یکی از اصطلاحات متداول در نقد قدیم و جدید عربی است که در آن شاعر میکوشد تا موضوعی را با تکنیک‌های مختلفی به تصویر بکشد. شعر معاصر فلسطین، سعی نموده تا آینۀ تحولات کشوری باشد که بعد از اشغال آن، دشمنان زیادی به مداخله در آن پرداختهاند. یکی از کشورهایی که در قرن گذشته و حاضر به حمایت از اشغال فلسطین برخواسته، آمریکاست که این امر سبب شده است تا شاعران فلسطینی، بهطور وسیعی به ترسیم چهرۀ آن کشور بپردازند. این شاعران با تکنیک‌های مختلفی ازجمله نماد و نقاب به این تصویرسازی پرداختهاند و تمساح، سگ، کلاغ، گرگ، افعی و طناب پوسیده را نمادهایی از آمریکا قرار دادهاند تا ماهیت و ویژگیهای اصلی آمریکا همچون ریاکاری، نجاست، شومی، وحشیگری و هرزگی، جهانخواری ظالمانه و فروپاشی زودهنگام آن را به تصویر بکشند. هلاکو، نرون، مارس و شیطان از مهمترین نقابهایی به شمار میروند که مفاهیمی همچون توحش، جنون قیصری، جنگافروزی و اغواگری آمریکا را به تصویر میکشند. مقاله حاضر میکوشد تا نماد و نقاب را به‌عنوان مهمترین تکنیک‌های تصویرسازی آمریکا در شعر معاصر فلسطین با روش توصیفی – تحلیلی، مورد نقد و بررسی قرار دهد.
علمی - پژوهشی
حسن مجیدی؛ علی نوکاریزی
چکیده
احمد صافی نجفی - شاعر معاصر عراقی- با ادب فارسی و شعرای ایران آشنا بود و بیش از همه به خیام علاقه مند بود؛ بنابراین، در طی اقامت هشت‌ساله خود در ایران، سه سال را صرف ترجمه رباعیات خیام نمود. این نکته و مطالعه اشعار وی، نشان میدهد که صافی از اندیشه های خیام تأثیر مستقیم پذیرفته است؛ بدین‌جهت می توان به سهولت تابش جهان بینی خیام ...
بیشتر
احمد صافی نجفی - شاعر معاصر عراقی- با ادب فارسی و شعرای ایران آشنا بود و بیش از همه به خیام علاقه مند بود؛ بنابراین، در طی اقامت هشت‌ساله خود در ایران، سه سال را صرف ترجمه رباعیات خیام نمود. این نکته و مطالعه اشعار وی، نشان میدهد که صافی از اندیشه های خیام تأثیر مستقیم پذیرفته است؛ بدین‌جهت می توان به سهولت تابش جهان بینی خیام را در سروده های وی یافت. مقاله حاضر بر آن است تا با روش مکتب فرانسوی در ادبیات تطبیقی، به بررسی و تحلیل تجلی برخی افکار خیّامی بر یکی از شاعران برجسته و معاصر عرب؛ احمد صافی نجفی بپردازد. همچنین علاوه بر اشاره به نشانه های تأثیرپذیری صافی از رباعیات خیام، نگارندگان با چشم اندازی تطبیقی و تحلیل و بررسی شواهد شعری روشن می سازند که این شاعر عراقی، در مواردی همچون دم غنیمت شماری، طمع نورزیدن و دوری از دلبستگی به دنیا، حسرت بر ایام جوانی، باده ستایی و شکایت از روزگار، تحت تأثیر اندیشه های تابناک خیام نیشابوری در سروده هایش بوده است.
علمی - پژوهشی
بلاسم محسنی
چکیده
جستار پیش رو به بررسی بخشی از ادبیات شفاهی در زبان عربی می‌پردازد که از دو بخش تشکیل شده است. نخست ریشه های شکل گیری ادبیات شفاهی عربی و عوامل گسترش این ادبیات در بین کشورهای عربی بررسی‌شده است؛ عواملی مانند شهرنشینی و آشنایی با ادبیات ملل دیگر، فروپاشی خلافت عباسی، دولت مشعشعیان، زمینه های تاریخی مختلف کشورهای عربی و ملی گرایی. ...
بیشتر
جستار پیش رو به بررسی بخشی از ادبیات شفاهی در زبان عربی می‌پردازد که از دو بخش تشکیل شده است. نخست ریشه های شکل گیری ادبیات شفاهی عربی و عوامل گسترش این ادبیات در بین کشورهای عربی بررسی‌شده است؛ عواملی مانند شهرنشینی و آشنایی با ادبیات ملل دیگر، فروپاشی خلافت عباسی، دولت مشعشعیان، زمینه های تاریخی مختلف کشورهای عربی و ملی گرایی. در ادامه به بررسی ژانرهای ادبیات شفاهی عربی می‌پردازد. قالبهای کلاسیک ادبیات شفاهی عربی، مانند موالیا و زَجَل و همچنین قالبهای نو مانند مربع، موشحاتِ عامیانه و اشعار کوتاه و نیز انواعی مثل حداء و رکبانیه مواردی است که در این بخش مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین برای نخستین بار دسته بندی تازهای از ادبیات شفاهی عربی ارائه شده است. در انتها چنین نتیجه گیری شده که ادبیات شفاهی عربی سه دوره مهم تاریخی دارد که مراحل سه گانه پیدایش ادبیات شفاهی عربی را شکل میدهد. به منظور ادامه بحث و مطالعه در زمینۀ ادبیات شفاهی عربی، پیشنهادهایی نیز مطرح شده است.
